هنگامی که به شغل آتش نشانی فکر می‌کنیم، واژه ایثار در ذهنمان تداعی می‌شود. آتش نشانها افراد فداکاری هستند که در خلال حوادث به یاری دیگران می‌آیند. اطفای حریق یا آتش نشانی به مجموعه اقداماتی اشاره دارد که برای مهار آتش انجام می‌شوند.
آتش نشانان بر عملیات امداد و نجات و انواع مهارت‌های اطفای حریق تسلط دارند. این افراد از مال و جان انسان‌ها در برابر آتش‌سوزی و سایر سوانح محافظت می‌کنند. اگر علاقه‌مند به شغل آتش نشانی هستید و می‌خواهید با قانون کار آتش نشانی آشنا شوید، در ادامه با ما همراه باشید.
معرفی شغل آتش نشانی
در قدم اول باید بدانید که شغل آتش نشانی چیست و شغل آتش نشانی در چه رشته ای است.
شغل آتش نشانی شامل مجموعه اقداماتی است که از طریق خاموش کردن و هدایت یا مهار آتش‌های ناخواسته برای مقابله با آتش انجام می‌شوند. اهداف اصلی این حرفه، محافظت از جان و سلامت افراد، حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از آسیب به اموال است.
آتش نشانها مهارت‌های مختلفی برای اطفای حریق و نجات افراد دارند. علاوه بر این، در مورد انواع مسائل ایمنی به افراد مشاوره و آموزش می‌دهند. به طور کلی می‌توان گفت که شغل آتش نشانی شامل دو بخش اصلی عملیات امداد و نجات و اطفای حریق است.
در بخش امداد و نجات، آتش نشانها افرادی که در ارتفاعات یا آسانسور گیر کرده، دچار خفگی یا مسمومیت شده یا در چاه و معادن سقوط کرده‌اند را نجات می‌دهند. آتش نشانان در بخش اطفای حریق در مناطق مختلف به خاموش کردن انواع آتش می‌پردازند.
اگر به عنوان آتش نشان استخدام شوید، در ابتدا به عنوان مامور آتش نشان فعالیت می‌کنید. سپس با گذشت زمان و کسب تجربه می‌توانید در سمت‌های بالاتری از جمله معاون شیفت، فرمانده شیفت، رئیس ایستگاه، معاون امور ایستگاه‌ها و معاون عملیاتی مشغول به فعالیت شوید.
اگر مدرک تحصیلی بالایی داشته باشید، می‌توانید به عنوان رئیس ایمنی و آتش نشانی، افسر آتش نشان و افسر ارشد آتش نشان استخدام شوید.
ساعات کاری در شغل آتش نشانی شامل 24 ساعت کار و 48 ساعت استراحت است. شما پس از ورود به این شغل در هر شرایطی از جمله مواجهه با خطراتی مانند سقوط از ارتفاعات و شرایط نامساعد آب و هوایی آماده‌باش باشید.
مطالب مرتبط: معرفی شغل hse و همه آنچه باید درباره این شغل بدانید!
نحوه ورود به شغل آتش نشانی
در این بخش با شرایط شغل آتش نشانی آشنا می‌شوید. علاقه‌مندان به شغل آتش نشانی این امکان را دارند که در رشته ایمنی و آتش‌نشانی شاخه کار و دانش در مقطع متوسطه دوم تحصیل کرده و در دوره‌های کاردانی شامل گرایش‌های ایمنی و حفاظت ساختمان‌های بلند، اطفای حریق و نجات، کارشناسی شامل گرایش‌های پیشگیری و مدیریت عملیات و کارشناسی ارشد شامل گرایش ایمنی و مدیریت ادامه تحصیل دهند.
پس از اتمام دوره تحصیلی خود می‌توانید از طریق شرکت در آزمون استخدامی و کسب نمره مورد نیاز، موفقیت در آزمون‌های تخصصی و عملی و گذراندن مراحل گزینش و مصاحبه در سازمان آتش نشانی وابسته به شهرداری‌ها استخدام شوید. پس از استخدام در شغل آتش نشانی باید در دوره‌های آموزشی نظری و عملی تکمیلی به مدت 2 سال شرکت کنید. اگر قصد دارید که به عنوان افسر آتش نشان فعالیت کنید، باید در مقاطع تحصیلی بالاتر در دانشکده آتش نشانی ادامه تحصیل دهید.
شما می‌توانید در سازمان آتش‌نشانی با گذراندن دوره‌های تخصصی به عنوان آتش‌نشان داوطلب به کارکنان آتش نشانی در صورت بروز حوادث غیر مترقبه و مواقع بحرانی کمک کنید. از شرایط پذیرش آتش‌نشان داوطلب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- علاقه‌مندی به فعالیت در سازمان آتش‌نشانی
- برخورداری از سلامت کامل روحی و جسمی
- ارائه مدارک معتبر شناسایی نظیر شناسنامه و کارت ملی
- نداشتن اعتیاد به هر گونه مواد مخدر و مشابه آن
- داشتن سواد خواندن و نوشتن
- داشتن حداقل ۱۸ و حداکثر ۶۰ سال سن
- 2 قطعه عکس ۴*۳
- تکمیل فرم تقاضای عضویت
- سکونت در محدوده پایگاه یا ایستگاه حداقل به مدت 2 سال
- تکمیل فرم تعهدنامه اخلاقی نسبت به جان و مال مردم
علاوه بر فعالیت داوطلبانه یا استخدام در سازمان آتش نشانی، بعضی از شرکت‌های خصوصی فعال در حوزه صنایع شیمیایی که در معرض خطر آتش‌سوزی در کارگاه‌های تولیدی خود هستند، آگهی استخدام آتش نشان را در سایت‌های کاریابی معتبر منتشر می‌کنند.
دستورالعمل آزمون عملی و تخصصی برای استخدام در شغل آتش نشانی
دستورالعمل آزمون عملی و تخصصی برای ورود به شغل آتش نشانی شامل انجام معاینات پزشکی، ارزیابی اولیه و ارزیابی آمادگی جسمانی است.
شغل آتش نشانی یکی از مشاغل ویژه است و افراد فعال در این حرفه برای انجام وظایف و ماموریت‌های خود نیاز به توان روحی و جسمی بالایی دارند. همانطور که می‌دانید، حرفه آتش نشانی از جمله مشاغل پرمخاطره است و در صورت عدم تناسب مهارت‌های فرد با وظایف او، ممکن است که خطراتی متوجه فرد و سایر افراد جامعه شود. به همین خاطر، به منظور جذب آتش نشانان مستعد و توانمند در پایگاه‌ها و ایستگاه‌های آتش نشانی دستورالعملی 3 بخشی تدوین شده است.
لازم به ذکر است که پس از انجام مراحل آزمون و رعایت شرایط عمومی و اختصاصی استخدام این دستورالعمل برای کلیه پذیرفته‌شدگان اجرا می‌شود. پس از انجام هر 3 مرحله ارزیابی، افرادی که بیشترین امتیاز را کسب کرده‌اند، وارد مراحل بعدی استخدام می‌شوند.
ارزیابی اولیه
داوطلبان استخدام در شغل آتش نشانی بر اساس شرایط اختصاصی و عمومی آگهی استخدام در آزمون شرکت کرده و جهت شرکت در آزمون تخصصی و عملی انتخاب خواهند شد. در اولین گام، تمامی متقاضیان در موارد زیر مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرند:
- عدم معافیت از رزم (مطابق کارت پایان خدمت)
- انجام معاینات پزشکی توسط پزشک معتمد
شما باید شرایط مذکور را داشته باشید تا وارد مرحله بعدی شوید.
ارزیابی آمادگی جسمانی
طبق تعریف آمادگی جسمانی، در این ارزیابی انعطاف‌پذیری، سرعت، قدرت، چابکی و استقامت فرد مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و امتیاز شما طبق جدول نورم آمادگی جسمانی مشخص می‌شود.
شما برای شرکت در این آزمون باید لباس ورزشی مناسب شامل کفش، شلوار، پیراهن و… به همراه داشته باشید.
آزمون آمادگی جسمانی برای ورود به شغل آتش نشانی شامل موارد زیر است:
- تست‌های عمومی شامل پرش طول، دوی 4*9 متر، دوی 45 متر، دوی 540 متر، درازنشست و بارفیکس
- تست عملی و تخصصی شامل حمل دو عدد خاموش‌کننده آتش 6 کیلوگرمی در طی مسیر 45*2 متر و تست قدرت بالاتنه با استفاده از دستگاه پارالل
معاینات پزشکی
سومین مرحله آزمون، معاینات پزشکی است که پس از ارزیابی آمادگی جسمانی و معرفی نفرات برتر انجام می‌شود. لازم به ذکر است که هزینه انجام این معاینات برعهده شهرداری به‌کارگیرنده نیرو است.
در صورت وجود هرگونه بیماری که باعث عدم تناسب با شغل آتش نشانی یا ایجاد محدودیت شود، سایر متقاضیان با امتیازات بالاتر با تائید کمیته برگزاری آزمون جایگزین خواهند شد. معاینات پزشکی شامل تست‌های زیر است:
- آزمایش خون و ادرار
- شنوایی‌سنجی
- تست بینایی
- اسپیرومتری (تنفس)
- تناسب قد و وزن (BMI)
- تست عدم اعتیاد به مواد مخدر
- تست سلامت روان شامل عدم ترس از خون و ترس از ارتفاع
چه افرادی در شغل آتش نشانی موفق می‌شوند؟
برای انتخاب مسیر شغلی مناسب خود باید ارزش‌ها، علایق، ویژگی‌های شخصیتی، شرایط جامعه، شرایط خانوادگی و… را مد نظر قرار دهید. نقش ویژگی‌های شخصیتی در موفقیت شغلی شما و انتخاب حرفه مناسب انکارناپذیر است. البته شناخت این ویژگی‌ها مستلزم زمان و تخصص است. توجه داشته باشید که هر فردی فارغ از تیپ شخصیتی می‌تواند صفات و ویژگی‌های شخصیتی منحصر به فرد خود را داشته باشد و حتی دو فرد با تیپ شخصیتی مشابه در برخی از موارد با یکدیگر تفاوت داشته باشند.
در تمامی مشاغل می‌توان افراد موفقی از تیپ‌های شخصیتی مختلف را مشاهده کرد و این امکان وجود ندارد که به صورت قاطعانه تعیین کنیم که تیپ‌های شخصیتی خاصی در یک شغل مانند شغل آتش نشانی موفق می‌شوند یا خیر. اما به طور کلی طبق بررسی‌های انجام شده، افرادی با تیپ‌های شخصیتی خاص شانس بیشتری برای موفقیت در این شغل و رضایت شغلی بیشتر دارند.
تیپ شخصیتی ISTJ
تیپ شخصیتی ISTJ از فعالیت‌هایی که مربوط به حفظ و حراست از افراد هستند، لذت می‌برد. یک فرد ISTJ حافظه قوی دارد و به خوبی می‌تواند از اطلاعات گذشته برای حل مشکلات فعلی استفاده کند. همچنین به محیط‌های سازمان‌یافته و ساختارمند مانند شرایط شغل آتش نشانی علاقه دارد.
تیپ شخصیتی ESTP
تیپ شخصیتی ESTP عملکرد مناسبی در بخش خدمات شهری دارد. چراکه یک فرد ESTP به کار‌های پویا و متنوع علاقه‌مند است و ترجیح می‌دهد با سایر افراد در ارتباط باشد. توانایی اقدام به موقع و سریع یکی از ویژگی‌های این تیپ شخصیتی است که در شغل آتش نشانی اهمیت زیادی دارد.
تیپ شخصیتی ISTP
تیپ شخصیتی ISTP از کار‌های چالشی و پویا لذت می‌برد. یک فرد ISTP دوست دارد به سایر افراد کمک کرده و از ریسک‌پذیری و انعطاف‌پذیری زیادی در شغل خود برخوردار است.
تیپ شخصیتی ISFP
تیپ شخصیتی ISFP از رفع نیاز‌ها و ارائه خدمت به دیگران لذت می‌برد. یک فرد ISFP به شرایط کاری پرهیجان و چالشی علاقه‌مند است.
مطلب مرتبط: مزایا و معایب شغل آتش‌نشانی
نشانه‌ها و درجات در شغل آتش نشانی
نشانه‌ها و درجات به منظور رتبه‌بندی آتشنشانان مورد استفاده قرار می‌گیرند. در اکثر کشور‌ها معمولاً از «شیپور» یا «ترومپت» برای ارائه درجات به عنوان رتبه و نشان استفاده می‌شود. درجات آتش‌نشان‌ها بنابر سطح دانش و علم به آن‌ها تعلق می‌گیرد.
درجه‌ها در شغل آتش نشانی نشانه‌هایی قراردادی هستند که می‌توانند در کشور‌های مختلف، متفاوت باشند و درجات، وظایف و جایگاه آتش نشانها در مراکز آتش نشانی را مشخص می‌کنند.
درجه‌ها در حرفه آتش نشانی در کشور ما به دو شکل هستند. درجات با علامت ترومپت با رنگ طلایی یا نقره مشخص شده و نماد شعله آتش لوگوی اصلی سازمان آتش نشانی را دارند.
اپراتور تجهیزات و رانندگان
معمولاً اپراتور تجهیزات نظیر شغل شارژ کپسول آتش نشانی و رانندگان در شغل آتش نشانی هیچ گونه نشانی ندارند. اما این امکان را دارند که نشان برخی از کلاس‌ها را داشته باشند.
افسر آتش یا ستوان
افسر آتش یا ستوان، پایین‌ترین رتبه در این حرفه است. این رتبه اغلب به رنگ نقره‌ای بوده و با یک ترومپت واحد مشخص می‌شود.
کاپیتان و کاپیتان ارشد
معمولاً رتبه کاپیتان با دو میله موازی یا ترومپت موازی نشان داده می‌شود که توسط یک نوار نازک به یکدیگر متصل شده‌اند.
از رتبه کاپیتان ارشد به ندرت استفاده شده و با 2 ترومپت نشان داده می‌شود.
فرمانده گردان و رئیس منطقه یا بخش
استگاه که گاهی رئیس منطقه یا بخش بوده یا فرمانده گردان که همیشه در حال انجام وظیفه هستند، با 3 ترومپت و 1 ستاره یا 2 ترومپت و 2 ستاره و گاهی اوقات با یک برگ بلوط شناسایی می‌شوند.
رئیس و رئیس گردان
نشان معمول مقاطع ارشد شامل رئیس و رئیس گردان 3 یا 4 ستاره یا 3 یا 4 ترومپت طلا دارد. عناوین متداول عبارت‌اند از: معاون رئیس، رئیس بخش و رئیس منطقه.
رئیس بالاترین عضو بخش بوده و با 5 ستاره یا 5 ترومپت طلایی در شغل آتش نشانی مشخص می‌شود.
الزامات ذهنی و جسمی در شغل آتش نشانی
الزامات ذهنی و جسمی مورد نیاز در شغل آتش نشانی را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد:
- قدرت و استقامت: توانایی کار طولانی مدت در محیط‌های خطرناک و سخت با کشیدن شیلنگ و حمل تجهیزات سنگین در این شغل اهمیت زیادی دارد.
- آمادگی جسمانی: آتش نشانها باید بدنی قوی برای بالا رفتن از نردبان، حمل تجهیزات سنگین و انجام کار‌های فیزیکی دشوار داشته باشند.
- ثبات عاطفی: توانایی مدیریت موقعیت‌های آسیب‌زا و استرس‌زا و حفظ تمرکز و آرامش در محیط‌های پرفشار.
- بینایی و شنوایی خوب: در شغل آتش نشانی نیاز به توانایی‌های شنوایی و بینایی مناسب جهت انجام وظایف در محیط‌های دارای دود و صدا‌های بلند وجود دارد.
- مهارت‌های ارتباطی: برقراری ارتباط مؤثر با سایر پرسنل آتش نشانی در شرایط پرهرج و مرج و استرس‌زا.
- مهارت حل مسأله: توانایی ارزیابی وضعیت‌ها و تصمیم‌گیری در مواقع اضطراری و فکر کردن سریع.
- کسب دانش و مهارت‌های لازم در شغل آتش نشانی: گذراندن دوره‌های آموزشی نظری و عملی در زمینه عملیات نجات، خدمات فوریت‌های پزشکی، اطفاء حریق، واکنش به مواد خطرناک و… .
چالش‌های پیش روی افراد فعال در شغل آتش نشانی
- ساعات کاری طولانی: معمولاً آتش نشانان در شیفت‌های طولانی کار می‌کنند و دور از خانواده خود هستند. آن‌ها همیشه باید آماده رسیدگی به شرایط اضطراری باشند.
- نیازهای بدنی: شغل آتش نشانی از لحاظ بدنی حرفه سختی به حساب می‌آید و به آمادگی جسمانی بالایی نیاز دارد. آتش نشانها تجهیزات سنگینی را حمل کرده و در محیط‌های خطرناک با دمای شدید و پر از دود حرکت می‌کنند. به همین خاطر، نیاز به آشنایی و تسلط بر انواع تجهیزات آتش نشانی دارند.
- آسیب‌های عاطفی: مشاهده تلفات احتمالی و ویرانی‌های ناشی از سوانح مختلف و آتش‌سوزی می‌تواند فشار‌های روحی زیادی را بر آتش نشانان تحمیل کند. اغلب این افراد برای ساعات طولانی در شرایط استرس‌زا فعالیت می‌کنند که خستگی ذهنی و عاطفی را به دنبال دارد.
- ماهیت غیر قابل پیش‌بینی آتش سوزی: هر سناریو در شغل آتش نشانی چالش‌های خاص و منحصر به فرد خود را دارد. لازم است که آتش نشانان خود را به سرعت با شرایط متغیر وفق داده و تصمیمات مهمی را برای موفقیت ماموریت خود در عرض چند ثانیه اتخاذ کنند.
- ریسک‌ها و خطرات: شغل آتش نشانی به صورت ذاتی مخاطره‌آمیز و پرچالش است. آتش نشانها با خطراتی نظیر استنشاق دود سمی، انفجار، فروریختن ساختمان و سایر موقعیت‌های تهدیدکننده رو به رو هستند. استفاده از تجهیزات حفاظتی و آموزش برای کاهش این خطرات الزامی است.
حقوق و مزایای شغل آتش نشانی در ایران و سایر کشور‌ها
اگر تنها هدفتان برای ورود به شغل آتش نشانی برخورداری از حقوق و مزایای آن است، بهتر است در انتخابتان تجدید نظر کنید. با وجود خطرات و چالش‌های زیاد این شغل، سطح حقوق آتش نشان در این حوزه معمولاً متناسب با وظایف او نیست.
در تازه‌ترین پژوهش انجام شده توسط برخی از متخصصان شغلی در ایران، سطح درآمد گروه‌های مختلف شغلی مورد بررسی قرار گرفته است. طبق این گزارش، متوسط حقوق آتش نشانها استخراج شده است.
طبق این پژوهش حقوق آتش نشان‌هایی که در زمینه‌های مختلفی فعالیت می‌کنند، در شرکت‌های کوچک بین 9 تا 35 میلیون تومان و در شرکت‌های بزرگ بین 10 تا 40 میلیون تومان است.
البته باید به این نکته توجه داشت که این تفاوت در سطح درآمد به تجربه و تخصص افراد، میزان سابقه کاری، حوزه کاری، شهر محل کار، نوع شرکت و… بستگی دارد.
شما می‌توانید در گام اول به عنوان مامور آتش نشان فعالیتتان را شروع کرده و به مرور زمان و با کسب تجربه در پست‌های بالاتری مشغول به کار شوید. با اخذ مدارک تحصیلی بالاتر این امکان را دارید که به عنوان رئیس مرکز آتش نشانی، افسر ارشد یا افسر آتش نشان استخدام شوید که حقوق و مزایای مناسبی دارند.
یکی از مزایای شغل آتش نشانی، بازنشستگی زودهنگام است و شما می‌توانید پس از 20 سال فعالیت به عنوان آتش نشان خود را بازنشسته کنید.
امکان مهاجرت از طریق شغل اتش نشانی نیز وجود دارد و وضعیت بازار کار این حرفه در داخل و خارج از کشور مناسب است.
میزان درآمد در برخی از کشور‌های پیشرفته برای مهاجرت با شغل آتش نشانی:
- آمریکا: طبق جدیدترین آمار‌ها، میانگین درآمد آتش نشانها در آمریکا سالانه حدود 53 هزار دلار است.
- کانادا: متوسط درآمد آتش نشانان در کانادا سالانه 59 هزار دلار کانادا است.
- انگلستان: متوسط درآمد شغل آتش نشانی در انگلیس 45 هزار دلار است.
- استرالیا: میانگین درآمد آتش نشانها در استرالیا سالانه حدود 61 هزار دلار است.
جمع‌بندی
آتش نشانی چیزی بیش از یک حرفه بوده و مستلزم فداکاری زیادی است. آتش نشانها افرادی هستند که سلامت خود را برای محافظت از جان و مال مردم در برابر اثرات مخرب آتش‌سوزی و سوانح مختلف به خطر می‌اندازند. شغل آتش نشانی به عنوان یکی از پرمسئولیت‌ترین و پرخطرترین مشاغل در جامعه، نه‌تنها نیازمند توانایی‌های تخصصی و فیزیکی است، بلکه به علاقه به کمک به افراد دیگر نیاز دارد.
پیش از انتخاب این حرفه، باید مزایا و معایب شغل آتش نشانی را در نظر بگیرید و با اطمینان از علاقه خود به این شغل و آشنایی با وظایف آتش نشانی مسیر کاری‌تان را انتخاب کنید.