مشکلات شغل معلمی در ایران تنها به مسائل مالی محدود نمی‌شود، بلکه چالش‌های متعددی مانند مدیریت کلاس، ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان، استفاده از فناوری‌های آموزشی و برقراری ارتباط مؤثر با دانش‌آموزان و والدین نیز پیش روی معلمان قرار دارند. این حرفه، با وجود نقش تأثیرگذاری که در آینده جامعه دارد، همچنان با مشکلات ساختاری و اجرایی متعددی روبه‌رو است. اگر می‌خواهید بدانید که شغل معلمی چه مشکلاتی دارد و چگونه می‌توان چالش‌های این حرفه را مدیریت کرد، در ادامه با ما همراه باشید.
پایین بودن سطح حقوق؛ یکی از مشکلات شغل معلمی در ایران
پایین بودن میزان دستمزد و حقوق معلمان، یکی از مهم‌ترین مشکلات شغل معلمی در ایران محسوب می‌شود. بسیاری از معلمان، با وجود علاقه زیاد به تدریس و تربیت دانش آموزان، با چالش‌های مالی متعددی روبه‌رو هستند. معلمین برای تأمین هزینه‌های زندگی خود گاهی مجبور هستند به مشاغل جانبی روی آورند که این امر می‌تواند بر کیفیت آموزش تأثیر بگذارد.
یکی از مهم‌ترین مسائل، حقوق و مزایای شغل معلمی و دغدغه‌های مالی است که همواره از موضوعات بحث‌برانگیز در نظام آموزشی کشور محسوب می‌شود. فرهنگیان علاوه بر تأثیرگذاری مستقیم در تعلیم و تربیت، انتظاراتی از نظر حقوق و مزایا دارند که تحقق آن‌ها می‌تواند انگیزه و عملکرد آنان را بهبود بخشد. مسأله بیمه و تسهیلات رفاهی نیز برای معلمان، به‌ویژه معلمان حق‌التدریس و مدارس غیرانتفاعی به یکی از دغدغه‌های اصلی تبدیل شده است.
در سال‌های اخیر، بار‌ها خبر‌هایی درباره تصویب قوانین جدید برای بهبود وضعیت درآمد معلمان منتشر شده است. اجرای طرح‌هایی مانند رتبه‌بندی معلمان و ارائه برخی تسهیلات به این قشر، گام‌هایی مثبت در این مسیر بوده است. با این حال، همچنان بسیاری از فرهنگیان معتقدند که این تغییرات، تأثیر کافی در بهبود وضعیت معیشتی آن‌ها نداشته است.
لینک مرتبط: استخدام معلم
راهکار‌های جبران درآمد در شغل معلمی
یکی از راهکار‌های مهم برای جبران مشکلات مالی معلمان و معایب این حرفه، تدریس خصوصی است. در سال‌های اخیر، با افزایش رقابت علمی و اهمیت تحصیل، تدریس خصوصی به یکی از روش‌های رایج افزایش درآمد برای معلمان تبدیل شده است. بسیاری از معلمان باتجربه، درآمد قابل‌توجهی را از این طریق کسب می‌کنند که گاهی از حقوق رسمی یک معلم در آموزش و پرورش بیشتر است.
همچنین بخوانید: حقوق معلم در ایران و سایر کشورها؛ مقایسه درآمد معلمان در نقاط مختلف جهان
چالش‌های آموزشی در کلاس‌های پرجمعیت و انتخاب شیوه تدریس
علاوه بر مشکلات مالی، انتخاب روش تدریس و مدیریت کلاس، یکی دیگر از مشکلات شغل معلمی در ایران است. انتخاب روش تدریس مناسب، به‌ویژه در کلاس‌های شلوغ، کار دشواری است. تفاوت در سبک‌های یادگیری دانش‌آموزان، نیاز به تنوع در روش‌های تدریس را افزایش می‌دهد.
روش‌های تدریس مانند تدریس فعال، دانش‌آموزمحور، معلم‌محور و روش‌های خلاقانه، هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند. معلمان باید بتوانند با شناخت کافی، بهترین روش را برای کلاس‌های خود انتخاب کنند. این چالش در مدارس با تعداد زیاد دانش‌آموزان و امکانات محدود، بیشتر به چشم می‌خورد.
یکی دیگر از چالش‌های مهم در نظام آموزشی کشور و آینده شغل معلمی، کمبود معلم است. در برخی مناطق به دلیل کمبود نیرو‌های آموزشی، کلاس‌های درس با تعداد زیاد دانش‌آموزان برگزار می‌شوند که این امر کیفیت تدریس را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد. تربیت معلم و برنامه‌ریزی برای تأمین نیروی انسانی مورد نیاز، از مواردی است که باید در سیاست‌های کلان آموزش‌وپرورش مورد توجه بیشتری قرار گیرد.
نحوۀ مدیریت کلاس؛ چالشی مهم در مسیر معلمی
مدیریت کلاس به مجموعه راهکار‌ها، تکنیک‌ها و دستورالعمل‌هایی گفته می‌شود که معلمان برای ایجاد یک محیط یادگیری کارآمد و دستیابی به اهداف آموزشی از آن استفاده می‌کنند. این مهارت یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که بسیاری از معلمان، به‌ویژه معلمان تازه‌کار، با آن روبه‌رو می‌شوند.
در کلاس‌های درس، به‌خصوص در مقطع ابتدایی، معلمان علاوه بر تدریس، مسئولیت کنترل کلاس و ایجاد فضایی منظم و آرام را برعهده دارند. حال اگر قرار باشد در زمان محدود کلاس، حجم زیادی از محتوای آموزشی تدریس شود، چالش مدیریت کلاس دوچندان خواهد شد.
بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده، بسیاری از معلمان، مدیریت رفتار دانش‌آموزان را یکی از عوامل استرس‌زای شغلی خود در مدرسه می‌دانند. در یک تحقیق که روی 6,700 معلم آمریکایی انجام شد، ۳۰ درصد از ۴۰۰ معلمی که شغل خود را ترک کرده بودند، دلیل این تصمیم را مشکلات ناشی از مدیریت کلاس و کنترل رفتار دانش‌آموزان عنوان کردند.
ضعف در مدیریت کلاس نه‌تنها باعث اتلاف وقت و کاهش بهره‌وری می‌شود، بلکه می‌تواند روحیه معلم را تحت تأثیر قرار داده و منجر به افزایش رفتار‌های نامطلوب در دانش‌آموزان شود. به همین دلیل، مهارت‌های مدیریتی در کلاس از عوامل کلیدی در موفقیت معلمان محسوب می‌شوند.
البته بالاترین سطح تمرکز و یادگیری معمولاً در کلاس‌های خصوصی اتفاق می‌افتد، اما اگر معلم بتواند در کلاس‌های گروهی نیز نحوه مدیریت کلاس را به‌درستی اجرا کند، میزان بهره‌وری و سطح یادگیری دانش‌آموزان به شکل چشمگیری افزایش خواهد یافت.
همچنین بخوانید: معرفی شغل معلمی؛ وظایف، مهارت‌ها، درآمد و بازار کار
چالش ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان؛ یکی از مشکلات شغل معلمی در ایران
انگیزه یکی از عوامل کلیدی در موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان محسوب می‌شود و نقش معلمان در تقویت این انگیزه انکارناپذیر است. بسیاری از معلمان با دانش‌آموزانی مواجه می‌شوند که علاقه‌ای به درس و یادگیری ندارند و ایجاد انگیزه در آن‌ها یکی از دشوارترین چالش‌های معلمی است.
این موضوع برای معلمان خصوصی اهمیت بیشتری دارد، چراکه اغلب دانش‌آموزان در دروسی که ضعیف‌تر هستند، درخواست کلاس خصوصی می‌دهند و متقاعد کردن آن‌ها برای یادگیری این درس‌ها دشوارتر است. حتی بهترین کتاب‌ها و منابع آموزشی نیز بدون انگیزه نمی‌توانند دانش‌آموز را به مطالعه ترغیب کنند.
یکی از سخت‌ترین چالش‌های معلمان، شناخت عوامل درونی و بیرونی بی‌انگیزگی دانش‌آموزان و ایجاد اشتیاق در آن‌ها برای یادگیری است. معلم باید بتواند با دانش‌آموزان ارتباط مؤثری برقرار کند و از روش‌هایی استفاده کند که آن‌ها را به یادگیری ترغیب کند.
استفاده از تکنولوژی‌های آموزشی
تکنولوژی آموزشی به‌طور کلی به مجموعه‌ای از ابزار‌ها، روش‌ها و تکنیک‌هایی گفته می‌شود که در فرآیند آموزش و یادگیری به کار گرفته می‌شوند تا انتقال مفاهیم به دانش‌آموزان را تسهیل کنند. در گذشته‌ای نه‌چندان دور، تدریس تنها به تخته وایت‌برد، ماژیک، کتاب‌های درسی و دفتر خلاصه می‌شد. اما امروزه ابزار‌های متعددی در دسترس معلمان قرار گرفته‌اند که به بهبود کیفیت آموزش کمک می‌کنند. این فناوری‌ها باعث می‌شوند دانش‌آموزان نه‌تنها دروس را بهتر درک کنند، بلکه میزان مشارکت آن‌ها در کلاس افزایش یابد.
پس از شیوع ویروس کرونا، آموزش آنلاین به بخش جدایی‌ناپذیری از شغل معلمی تبدیل شد. این تغییر، معلمان را ناگزیر کرد که مهارت‌های دیجیتالی جدیدی را بیاموزند و با ابزار‌های آموزشی مدرن آشنا شوند. از جمله مهارت‌هایی که یک معلم امروزی باید داشته باشد، می‌توان به تسلط بر ICDL، تولید و ویرایش محتوای آموزشی، تدریس آنلاین، استفاده از ابزار‌هایی مانند قلم نوری و میکروفون، طراحی اسلاید‌های آموزشی، برگزاری آزمون‌های آنلاین و توانایی جستجو در اینترنت برای یافتن منابع معتبر اشاره کرد.
لینک مرتبط: سایت استخدام معلم
چگونه این چالش را مدیریت کنیم؟
یک معلم حرفه‌ای لازم است که بهترین پلتفرم‌های تدریس آنلاین را بشناسد و با اپلیکیشن‌ها، نرم‌افزار‌ها و وب‌سایت‌های مرتبط با رشته تدریسی خود آشنا باشد. این آشنایی به او کمک می‌کند که هم در آموزش‌هایش از این ابزار‌ها بهره ببرد و هم منابع مفید را به شاگردانش معرفی کند. به‌عنوان مثال، اگر شما یک معلم خصوصی ریاضی هستید، تسلط بر نرم‌افزار‌هایی مانند جئوجبرا و آشنایی با وب‌سایت‌هایی مثل باحساب، دسموس و Phet می‌تواند به میزان چشمگیری کیفیت تدریس شما را ارتقا دهد.
مشکلات شغل معلمی در ایران تنها به چالش‌های اقتصادی محدود نمی‌شود، بلکه یادگیری و به‌روز نگه داشتن مهارت‌های تکنولوژیکی نیز یکی از دغدغه‌های مهم معلمان است. اما نکته قابل‌توجه این است که با کسب این مهارت‌ها، نه‌تنها فرآیند تدریس جذاب‌تر و کارآمدتر می‌شود، بلکه درآمد شغل معلمی نیز افزایش پیدا می‌کند. در واقع، معلمانی که می‌توانند از فناوری‌های آموزشی بهره ببرند، فرصت‌های شغلی بهتری در اختیار دارند و می‌توانند خدمات آموزشی خود را به طیف وسیع‌تری از دانش‌آموزان ارائه دهند.
برقراری ارتباط مؤثر با دانش‌آموزان، همکاران و والدین
طبق تعریف فرهنگ لغت آکسفورد، ارتباطات (communications) به معنای «فرآیند یا دانش انتقال پیام‌ها و اطلاعات» است. با نگاهی به این تعریف، می‌توان به اهمیت بالای مهارت‌های ارتباطی برای معلمان پی برد، چراکه آن‌ها هر روز با دانش‌آموزان، والدین و همکاران خود در تعامل هستند و دانش و تجربیات خود را به اشتراک می‌گذارند.
مطالعات نشان داده‌اند که تنها نیمی از موفقیت یک معلم به میزان تسلط او بر موضوعات درسی بستگی دارد. ۵۰ درصد دیگر این موفقیت به توانایی او در برقراری ارتباط مؤثر مرتبط است؛ ارتباطی که نه‌تنها بین معلم و دانش‌آموز، بلکه میان معلم، اولیا و همکاران نیز جریان دارد. از سوی دیگر، تحقیقات ثابت کرده‌اند که هرچه سطح تعامل بین معلم و دانش‌آموز بیشتر باشد، میزان پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان نیز افزایش می‌یابد.
یک معلم باید بتواند چه به‌صورت کلامی و چه غیرکلامی با دانش‌آموزان در گروه‌های سنی مختلف ارتباط برقرار کند. درعین‌حال، داشتن تعامل سازنده با والدین و همکاری مؤثر با سایر معلمان و کادر آموزشی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. توانایی ایجاد یک ارتباط قوی و صمیمانه با دانش‌آموزان، والدین و همکاران، یکی از چالش‌های اساسی تدریس محسوب می‌شود. این موضوع، یکی از مشکلات شغل معلمی در ایران نیز به شمار می‌رود. چراکه برخی معلمان به دلیل مشغله‌های فراوان، فشار کاری بالا یا کمبود آموزش‌های مهارتی، ممکن است در این زمینه با دشواری‌هایی مواجه شوند.
جمع‌بندی
در این مقاله، با مشکلات شغل معلمی در ایران از زوایای مختلف آشنا شدیم. این چالش‌ها تنها به مسائل مالی محدود نمی‌شوند، بلکه عواملی مانند مدیریت کلاس، ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان، استفاده از فناوری‌های آموزشی و برقراری ارتباط مؤثر با والدین و همکاران نیز بر کیفیت تدریس و رضایت شغلی معلمان تأثیرگذار هستند. با این حال، آشنایی با راهکار‌های بهبود شرایط، مانند یادگیری روش‌های تدریس نوین، تقویت مهارت‌های ارتباطی و بهره‌گیری از ابزار‌های تکنولوژیک می‌تواند به معلمان کمک کند تا بر این چالش‌ها غلبه کرده و تجربه بهتری از حرفه خود داشته باشند.