شغل مهندس صنایع غذایی امروزه نقش مهمی در جامعه دارد. چرا که سبک زندگی انسان‌ها به طور مداوم در حال تغییر بوده و سلایق و ترجیحات غذایی افراد نسبت به گذشته متفاوت است. وقتی صحبت از رشته‌های مهندسی می‌شود، کمتر کسی به رشته مهندسی صنایع غذایی اشاره می‌کند. اما این رشته در واقع یکی از شاخه‌های بسیار کاربردی از مهندسی به حساب می‌آید که مستقیماً با سلامت و تغذیه در ارتباط است.
مهندسی صنایع غذایی، ترکیبی از رشته‌های مختلف مثل کشاورزی، علوم غذایی، شیمی و میکروبیولوژی است. فارغ‌التحصیلان این رشته با استفاده از تجهیزات پیشرفته، فرآیند‌های پیچیده و روش‌های دقیق تحقیقاتی، روی روند تهیه مواد خام و تبدیل آن‌ها به محصولات غذایی تا بسته‌بندی و عرضه این محصولات به بازار نظارت دارند. اگر علاقه‌مند به کار در این حوزه هستید، در ادامه با ما همراه باشید.
شغل مهندس صنایع غذایی مناسب چه کسانی است؟
پیش از معرفی شغل مهندس صنایع غذایی و بررسی وضعیت بازار کار این حرفه، بهتر است که در مورد رشته مهندسی صنایع غذایی و گرایش‌های آن اطلاعات داشته باشید. در ادامه، به بررسی این موضوع می‌پردازیم که رشته صنایع غذایی چیست و با تفاوت رشته صنایع غذایی و مهندسی صنایع غذایی آشنا شوید.
در حال حاضر، 2 رشته مستقل در مقطع لیسانس در حوزه صنایع غذایی دانشجو می‌پذیرند. یکی از این رشته‌ها، علوم و صنایع غذایی است. این رشته، در زیرگروه یک گروه تجربی بوده و پذیرش آن به صورت کشوری انجام می‌شود.
رشته علوم و مهندسی صنایع غذایی، یکی از زیرشاخه‌های گروه کشاورزی بوده که هدف آن تولید، برداشت و فرآوری مواد خام دامی و گیاهی و حفظ کیفیت آن‌ها تا زمان رسیدن به دست مصرف‌کننده است. این رشته، سرشار از دروس محاسباتی و حفظی است که بیشتر با شیمی و زیست در ارتباط هستند. یک دانشجو در این رشته با تعداد زیادی از اسامی تخصصی و اصطلاحات علمی سر و کار دارد. به همین دلیل، توصیه می‌شود که پیش از انتخاب این رشته روی تقویت مهارت‌های زبان انگلیسی خود کار کنید.
پس اگر:
- به نکات ظریف بهداشتی اهمیت می‌دهید.
- حوصله ساعت‌های کاری طولانی در کارخانه‌ها را دارید.
- عاشق شیمی و زیست هستید.
- از توان جسمی مناسبی برخوردارید.
- به کار گروهی علاقه‌مند هستید.
- در زبان انگلیسی مهارت دارید.
- حوصله انجام محاسبات سنگین و یادگیری طرز کار با دستگاه‌های پیچیده آزمایشگاهی و انواع نرم‌افزار‌ها را دارید.
- به جزئیات دقت می‌کنید.
به احتمال زیاد، رشته مهندسی صنایع غذایی انتخاب مناسبی برای شما است.
گرایش‌های رشته مهندسی صنایع غذایی برای ادامه تحصیل
در گذشته، رشته علوم و مهندسی صنایع غذایی به عنوان یکی از زیرشاخه‌های مهندسی کشاورزی شناخته می‌شد. اما در سال‌های اخیر، تبدیل به یک رشته مستقل شده و برای ورود به بازار کار شغل مهندس صنایع غذایی می‌توانید این رشته را انتخاب کنید.
رشته علوم و مهندسی صنایع غذایی در مقاطع تحصیلی بالاتر به گرایش‌های متنوعی تقسیم می‌شود که در دانشگاه‌های علوم پزشکی و دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم دانشجو می‌پذیرند. در دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم، گرایش‌های این رشته در مقاطع فوق لیسانس و دکترا به صورت زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
- شیمی مواد غذایی: تمرکز گرایش شیمی مواد غذایی، روی تحقیقات توسعه‌ای بنیادی در زمینه فرآیند‌های بسته‌بندی و تولید مواد غذایی است.
- مهندسی صنایع غذایی: دانش‌آموختگان گرایش مهندسی صنایع غذایی که به عنوان «مهندسان صنعت غذا» شناخته می‌شوند، در زمینه بهینه‌سازی و مدل‌سازی تجهیزات صنایع غذایی و فرایند‌های غذایی، مهارت‌ها و دانش مورد نیاز را کسب می‌کنند.
- فناوری مواد غذایی: دانشجویان در این گرایش، در زمینه طراحی ماشین‌های فرآوری و تجهیزات مواد غذایی و توسعه و برنامه‌ریزی سامانه‌های صنایع غذایی و خطوط تولید مهارت‌های مورد نیاز را کسب می‌کنند.
- زیست فناوری مواد غذایی: دانش‌آموختگان در این گرایش یاد می‌گیرند که چگونه با استفاده از تکنیک‌های زیست فناوری، مزه، بو و بافت مواد غذایی خام را تغییر دهند. این گرایش، یکی از زیرشاخه‌های نوین علوم غذایی محسوب می‌شود.
همانطور که ذکر شد، رشته علوم و صنایع غذایی در دانشگاه‌های وابسته به وزارت بهداشت در مقطع فوق لیسانس و دکترا ارائه می‌شود. در این دانشگاه‌ها، گرایش‌های موجود در مقاطع تحصیلات تکمیلی برای ورود به بازار کار شغل مهندس صنایع غذایی عبارت‌اند از:
- کنترل کیفی و بهداشت
- بهداشت و ایمنی مواد غذایی
- علوم و صنایع غذایی
- میکروب‌شناسی مواد غذایی
موقعیت‌های شغلی مهندس صنایع غذایی
شغل مهندس صنایع غذایی نقش مهمی در زمینه نگهداری از محصولات کشاورزی، عملیات تبدیل مواد غذایی، کمک به بهینه‌سازی و طراحی خطوط تولید در کارخانه‌ها، کنترل کیفیت و هدایت و نظارت فنی بر واحد‌های تولید فرآورده‌های غذایی مختلف ایفا می‌کند.
اغلب فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی صنایع غذایی به عنوان مسئول کنترل کیفی و مسئول فنی در کارخانه‌های صنایع غذایی یا آزمایشگاه‌های مرتبط با این حوزه استخدام شده و فعالیت می‌کنند. شما پس از اتمام دوره تحصیلی خود می‌توانید در هر یک از فرصت‌های شغلی زیر وارد بازار کار شوید.
مطالب مرتبط: معرفی شغل بهداشت مواد غذایی
کارشناس تحقیق و توسعه
با توجه به نیاز‌های جامعه انسانی، فرآیند‌های تولید غذا همواره به‌روزرسانی شده و تغییر می‌کنند. این وظیفه افراد فعال در شغل مهندس صنایع غذایی است که روش‌هایی برای تولید موادی با ارزش غذایی بالاتر و مصرف منابع و انرژی کمتر بیابند.
علاوه بر این، با تغییر شیوه زندگی ما در سال‌های اخیر، نیاز انسان‌ها در زمینه غذا هم تغییر می‌کنند. به همین خاطر، کارخانجات و شرکت‌های فعال در زمینه صنایع غذایی، برای رقابت و موفقیت خود متکی به یک بخش تحقیق و توسعه کارآمد و قوی هستند.
واحد‌های تحقیق و توسعه با استخدام مهندسان صنایع غذایی، به دنبال بسته‌بندی‌های بهتر، فرآیند‌های تولیدی بهینه‌تر، طراحی محصولات غذایی جدید و افزایش ماندگاری مواد غذایی هستند. بسیاری از افراد فعال در شغل مهندس صنایع غذایی و حتی سایر رشته‌های مرتبط مانند میکروبیولوژی و شیمی می‌توانند وارد بخش تحقیق و توسعه در حوزه صنایع غذایی شوند.
کارشناس طراحی محصول
یک کارشناس طراحی محصول، وظیفه طراحی محصولات غذایی مختلف را برعهده دارد. افراد در شغل مهندس صنایع غذایی که به عنوان کارشناس طراحی محصول استخدام می‌شوند، به مواردی مانند مثل بهبود طعم، افزایش ارزش غذایی، راحتی در تولید و بسته‌بندی، افزایش ماندگاری و… توجه دارند. معمولاً طراحی محصول، یک قدم پس از مرحله تحقیق و توسعه انجام می‌شود.
کارشناس تولید
یک کارشناس تولید در شغل مهندس صنایع غذایی، روی تمامی مراحل تولید مواد غذایی نظارت دارد. او باید اطمینان حاصل کند که تولید محصولات بر اساس طرح تعیین‌شده توسط طراحان محصول است.
همچنین، کارشناسان تولید وظیفه نظارت بر رعایت استاندارد‌های بهداشتی و غذایی در تولید محصولات را برعهده دارند. لازم است که یک کارشناس تولید عملکرد دستگاه‌ها و راندمان فرآیند را تحت نظر داشته باشد و هر گونه ایراد یا مشکل در فرآیند تولید را گزارش دهد.
کارشناس کنترل و تضمین کیفیت
کارشناس کنترل و تضمین کیفیت در شغل مهندس صنایع غذایی، فردی است که محصول نهایی تولیدشده را بررسی می‌کند. انطباق کیفیت مواد غذایی تولیدی با شاخص‌های تعیین‌شده توسط نهاد‌های نظارتی مانند وزارت بهداشت بسیار مهم است.
یک کارشناس کنترل و تضمین کیفیت، با ابزار‌ها و مهارت‌های تحلیلی خود سلامت محصول و ارزش غذایی را مورد بررسی قرار می‌دهد. فارغ‌التحصیلان در رشته مهندسی صنایع غذایی و سایر رشته‌های مرتبط که به دنبال کار هستند، می‌توانند برای آگهی‌های استخدام کارشناس کنترل و تضمین کیفیت رزومه بفرستند.
بازرس تضمین کیفیت
با توجه به این که مواد غذایی تأثیر زیادی روی سلامت جامعه دارند، در اکثر کشور‌ها نهاد‌ها و سازمان‌هایی با هدف نظارت بر شرکت‌های تولیدی صنایع غذایی تأسیس شده‌اند. در ایران نیز سازمان نظارت بر غذا و دارو و وزارت بهداشت، استاندارد‌هایی را برای محصولات غذایی در نظر گرفته‌اند و روی رعایت این استاندارد‌ها و رویه‌های تعیین‌شده در شرکت‌های تولیدکننده نظارت دارند.
فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط می‌توانند در این نهاد‌های نظارتی به عنوان بازرس تضمین کیفیت استخدام شوند. افراد فعال در این حرفه بر مراحل تولید محصولات مختلف نظارت دارند و سطح کیفیت محصولات تولیدشده را طبق استاندارد‌های موجود ارزیابی و بررسی می‌کنند.
کارشناس آزمایشگاه شیمی و میکروبی
یک کارشناس آزمایشگاه شیمی و میکروبی معمولاً در بخش تحقیق و توسعه یا آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت استخدام می‌شود. علاوه بر این، کارشناسان آزمایشگاه‌های شیمی و میکروبیولوژی در شغل مهندس صنایع غذایی روی کیفیت و سلامت مواد اولیه نظارت دارند.
مسئول فنی
تولید مواد غذایی در مقیاس صنعتی مستلزم تأسیسات و ماشین‌آلات فراوان و پیچیده است. مجموعه‌ای از مهندسان بر عملکرد بهینه و درست این ماشین‌آلات و تجهیزات نظارت دارند. در صنعت غذا، مهندسین صنایع غذایی در کنار مهندسین مکانیک، الکترونیک و کنترل به عنوان مسئول فنی کار می‌کنند.
باید به این نکته توجه داشته باشید که تعداد زیادی از درس‌های کاربردی در رشته مهندسی صنایع غذایی در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری ارائه می‌شوند. به همین خاطر، فارغ‌التحصیلان این مقاطع، در مقایسه با دانش‌آموختگان مقطع لیسانس از شانس بیشتری در بازار کار شغل مهندس صنایع غذایی برخوردار هستند.
بررسی وضعیت بازار کار در شغل مهندس صنایع غذایی
امروزه با توجه به تغییرات سبک زندگی، کارخانه‌های زیادی در حوزه صنایع تولید مواد غذایی تأسیس شده‌اند و تعداد این کارخانجات رو به افزایش است. به همین دلیل، تعداد فرصت‌های استخدام در شغل مهندس صنایع غذایی رو به رشد بوده و آینده شغلی برای فارغ‌التحصیلان مناسب خواهد بود.
توصیه می‌شود که در طول دوره تحصیلی خود در رشته مهندسی صنایع غذایی، با دانشجویان هم رشته یا سایر رشته‌های مرتبط در ارتباط باشید. این تعاملات، شما را با پتانسیل‌های کاری و وضعیت بازار کار آشنا می‌کنند. از طریق برقراری ارتباط با دانشجویان محصل در رشته‌های دیگر، می‌توانید از زاویه‌های دیگری به یک موضوع نگاه کنید. این مهارت در حل بسیاری از مشکلات در شغل مهندس صنایع غذایی کاربرد دارد.
برای ورود به بازار کار این شغل، در کنار مهارت‌های تخصصی مورد نیاز، لازم است که با سایر مهارت‌های فردی و نرم هم آشنایی داشته باشید. در واقع، مهارت‌های نرم شما را از سایر رقبا متمایز کرده و باعث موفقیت شما در موقعیت‌های شغلی می‌شوند.
فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی صنایع غذایی این امکان را دارند که در سازمان‌هایی مانند انیستیتیو تحقیقات تغذیه‌ای، صنایع غذایی کشور، سازمان غله کشور، شرکت‌های سهامی دارو، سازمان نظارت و بازرسی بر توزیع کالا، مؤسسات مهندسی و زراعتی، مرکز توسعه و صادرات ایران، سازمان چای کشور و سایر سازمان‌های معتبر دولتی و خصوصی مشغول به کار شوند.
همچنین، امکان کار در مؤسسات تحقیقاتی، آزمایشگاه‌ها، بخش‌های کنترل کیفیت و خط تولید کارخانه‌جات مواد غذایی به عنوان مسئول فنی، مسئول آزمایشگاه، مسئول بخش تحقیق و توسعه و مشاور وجود دارد.
اگر سرمایه اولیه مناسبی دارید، به جای استخدام شدن در این سازمان‌ها و کارخانجات می‌توانید خود کارخانه تولید مواد غذایی تأسیس کنید. به دلیل نیاز روزافزون افراد به انواع مواد غذایی، اگر علاقه و پشتکار لازم را داشته باشید، می‌توانید به راحتی وارد بازار کار شغل مهندس صنایع غذایی شوید.
مهارت‌های مورد نیاز در شغل مهندس صنایع غذایی
برای پیدا کردن شغل در حوزه صنایع غذایی با حقوق مناسب، بیمه و سایر مزایای شغلی، باید مهارت‌های سخت و نرم متنوعی داشته باشید. در ادامه، به معرفی 3 مورد از مهم‌ترین مهارت‌ها برای ورود به حرفه مهندسی صنایع غذایی می‌پردازیم.
توانایی انجام کار تحقیقاتی
توانایی انجام کار تحقیقاتی در شغل مهندس صنایع غذایی اهمیت زیادی دارد و نقش مهمی در پیشرفت و بهبود فرآیند‌های تولید و کیفیت محصولات ایفا می‌کند. انجام این کار نیازمند مهارت‌های گوناگونی از جمله توانایی تجزیه و تحلیل داده‌ها، طراحی آزمایش‌های معتبر و انجام آن‌ها، تفسیر نتایج به صورت دقیق و استفاده از روش‌های تحقیقاتی پیشرفته است.
علاوه بر این، مهندسان صنایع غذایی باید توانایی بررسی مسائل مرتبط با ایمنی و بهداشت غذایی را داشته باشند تا بتوانند روند تحقیقات خود را به صورت اثربخش و مؤثری ادامه دهند.
شما به عنوان یک مهندس صنایع غذایی باید توانایی کار با فناوری‌های نوین و ابزار‌های مدرن تحقیقاتی را داشته باشید تا بتوانید اصلاحات لازم را در فرآیند‌های تولید محصولات غذایی پیاده‌سازی کنید. روش‌های مدرن تحقیقاتی عبارت‌اند از: مدل‌سازی و شبیه‌سازی، استفاده از سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت تحقیقات و برقراری ارتباط مؤثر با تیم‌های متخصص در حوزه‌های مختلف شیمیایی، زیست‌شناسی و فناوری غذایی.
آشنایی با اصول بهداشتی و رعایت آن‌ها
آشنایی کامل با اصول بهداشتی یکی از موارد ضروری در شغل مهندس صنایع غذایی است. برای کار در این زمینه باید دانش زیادی در زمینه بهداشت عمومی و بهداشت غذایی، بهبود فرآیند‌های بهداشتی در تولید و فرآوری محصولات غذایی و اعمال استاندارد‌های بهداشتی مربوط به صنعت غذا داشته باشید.
علاوه بر این، مهندسان صنایع غذایی باید آگاهی کافی درباره روش‌های بهداشتی ضدعفونی، نگهداری و حفظ کیفیت مواد اولیه و محصولات نهایی و همچنین رعایت اصول بهداشتی در فرآیند‌های تولید و بسته‌بندی داشته باشند.
مهارت‌های ریاضیاتی و حل مسأله
افراد فعال در شغل مهندس صنایع غذایی، نیازمند مهارت‌های ریاضیاتی و توانایی حل مسائل پیچیده در زمینه‌های مختلف هستند. آشنایی با مفاهیم ریاضیاتی اساسی مانند آمار و احتمالات، ریاضیات مهندسی و مدل‌سازی سیستم‌ها در این حرفه اهمیت زیادی دارد.
مهندسان می‌توانند با استفاده از این مهارت‌ها، الگوریتم‌ها و روش‌های بهینه‌سازی را برای بهبود فرآیند‌های تولید، کنترل کیفیت و بهینه‌سازی زنجیره تأمین غذایی ارائه دهند. همچنین، توانایی تحلیل داده‌ها و استفاده از روش‌های آماری در بررسی و ارزیابی عملکرد سیستم‌های تولیدی و کیفیت محصولات نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است.
میزان درآمد در شغل مهندس صنایع غذایی چقدر است؟
بنابر آخرین گزارش حقوق و دستمزد جاب ویژن، متوسط درآمد مهندس صنایع غذایی در شهر تهران حدود 14 میلیون تومان و در سایر شهر‌ها 13 میلیون تومان است.
طبق گزارش ZipRecruiter در سال 2024، متوسط حقوق مهندس صنایع غذایی در آمریکا حدود 65 هزار دلار به صورت سالیانه است.
فاکتور‌ها و عوامل مختلفی بر میزان درآمد شما در این حوزه تأثیرگذار هستند. برای مثال، ممکن است که درآمد ماهیانه شما بر اساس حقوق وزارت کار تعیین شده یا به صورت توافقی و مذاکره با کارفرما قرارداد امضا کنید.
در آگهی‌های استخدام مهندس صنایع غذایی، معمولاً میزان سابقه کار مد نظر کارفرما ذکر می‌شود. مسلماً افرادی که در این زمینه سابقه و تجربه کاری بیشتری دارند، حقوق بیشتری دریافت می‌کنند. به طور کلی، میزان حقوق در جلسه مصاحبه با منابع انسانی تعیین می‌شود.
علاوه بر این، سطح تحصیلات شما می‌تواند روی مبلغ دریافتی‌تان تأثیرگذار باشد. معمولاً هر چه مقطع تحصیلی‌تان بالاتر باشد، درآمد بیشتری خواهید داشت.
آینده شغل مهندس صنایع غذایی
با وجود عواملی مانند کاهش راندمان روش‌های سنتی تولید در صنایع غذایی، فرسایش خاک و رشد جمعیت جهان، آینده شغل مهندس صنایع غذایی امیدوارکننده به نظر می‌رسد. طبق پیش‌بینی‌ها، این شغل حدود 6 درصد رشد از سال 2019 تا 2029 خواهد داشت که تقریباً 2 درصد بیشتر از میانگین رشد کلی مشاغل است.
در آینده این نیاز وجود دارد که با حداقل مصرف منابع و انرژی، به بیشترین میزان تولید مواد غذایی دست یابیم. ارزان بودن مواد غذایی به معنای کاهش اختلاف طبقاتی و رشد اقتصادی بوده و جوامع را به مکانی بهتر برای زندگی تبدیل می‌کند. علاوه بر این، کاهش مصرف انرژی در زمینه تولید مواد غذایی، به معنی حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار است. از جمله موضوعات پرتقاضا و نوظهور در آینده شغل مهندس صنایع غذایی، تولید غذای ویژه گروه‌های خاص، مانند سالمندان یا افراد دارای بیماری‌های خاص خواهد بود.
استفاده از بسته‌بندی‌های تجزیه‌پذیر، تولید مواد غذایی با حجم کم و ماندگاری بالا برای سفر‌های بلندمدت مثل سفر‌های فضایی، توجه به تأثیر مواد غذایی روی میکروبیوم روده‌ای و نقش آن‌ها بر سلامت و افزایش ارزش غذایی محصولات از دیگر موضوعاتی هستند که در دهه‌های پیش رو به آن‌ها توجه خواهد شد.
به طور کلی، می‌توان گفت که وضعیت بازار کار مهندسی صنایع غذایی برای خانم ها و آقایان مناسب است.
جمع‌بندی
در سال‌های اخیر، میزان تقاضا برای جذب افراد فعال در شغل مهندس صنایع غذایی با تغییر سبک زندگی افراد و توجه بیشتر به تغذیه و محصولات مصرفی افزایش یافته است. برای موفقیت در این حرفه، نباید تنها به تحصیلات آکادمیک اکتفا کنید و لازم است که از علم روز جهان آگاه باشید.
بنابر میزان تقاضای بازار و پیش‌بینی‌ها، انتظار می‌رود که فرصت‌های استخدام مهندسان صنایع غذایی در دهه آینده رو به رشد باشند. نیاز به جذب مهندسان صنایع غذایی برای اطمینان از عملکرد مناسب تأسیسات و تجهیزات تولید مواد غذایی وجود دارد. همچنین انتظار می‌رود که میزان تقاضا برای تولید محصولات غذایی مهندسی‌شده مانند غذا‌هایی با ماندگاری بیشتر و تولیدشده با فناوری نانو افزایش یابد.