در بسیاری از شرکت‌ها، سازمان‌ها، فروشگاه‌ها، مجتمع‌های مسکونی و…، استخدام نگهبانی و نیروی حراست یک ضرورت محسوب می‌شود. نگهبانان نقش بسیار مهمی در حفظ امنیت و نظم مجتمع مسکونی، مجتمع تجاری، شرکت و مراکز مختلف دارند و به همین دلیل تقاضای زیادی برای استخدام نگهبان مجرب در تمامی شهرهای ایران وجود دارد. اگر قصد دارید در این حوزه شغلی پرتقاضا و حساس فعالیت کنید، با این مقاله تا انتها همراه باشید. در این مقاله به بررسی شغل نگهبانی و اهمیت آن، شرح وظایف، بازار کار نگهبانی، مهارت‌ها و توانمندی‌های مورد نیاز، حقوق نگهبان و نیروی حراست می‌پردازیم.
شغل نگهبانی و اهمیت آن در جامعه
نگهبان مسئول حفظ امنیت اشخاص و حفاظت فیزیکی از اموال و متعلقات در مراکز مختلف است و وظایف امنیتی و نظارتی را برعهده دارد. اهمیت شغل نگهبانی در جامعه از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است. یکی از مهم‌ترین جنبه‌های اهمیت این شغل در حفاظت از اموال و ساختمان‌ها است. نگهبان ساختمان با حضور دائمی در محل کار یا محیط مسکونی، از ورود و خروج افراد ناشناس و سرقت اموال جلوگیری نموده و امنیت محیط را تضمین می‌کند.
علاوه بر حفاظت از اموال، حفظ امنیت افراد نیز یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌ها در شغل حراست و نگهبانی است. نگهبان با نظارت بر فعالیت‌ها و ورود و خروج افراد در یک محل خاص، از سرقت، تهدید، آزار و اذیت افراد جلوگیری می‌کند. می‌توان گفت نگهبانان نقش بسیار مهمی در جهت حفظ امنیت و آرامش افراد در محیط‌های مختلف ایفا نموده و از این طریق به بهبود عملکرد شغلی و همچنین افزایش سطح رضایت افراد در محیط‌های کاری و شخصی کمک می‌کنند.
شغل نگهبانی از اهمیت اقتصادی نیز برخوردار است. با افزایش پیچیدگی و تنوع جامعه و نیاز روزافزون جوامع به تامین امنیت افراد، تقاضا برای استخدام حراست و نگهبانان حرفه‌ای و ماهر نیز افزایش پیدا کرده است. بنابراین، افزایش فرصت‌های شغلی و آمار اشتغال در این زمینه، به رشد و توسعه اقتصادی جوامع کمک می‌کند.
مطلب مرتبط: مزایا و معایب شغل نگهبانی و حراست
وظایف و مسئولیت‌های نگهبان در مراکز مختلف
شرح وظایف شغل نگهبانی به طور کلی بسته به نوع محیط و شرکت یا سازمان متفاوت خواهد بود و باید به تفاوت حراست و نگهبانی در بررسی وظایف شغلی توجه داشت. به طور مثال، شرح وظایف حراست فیزیکی و شرح وظایف انتظامات، با شرح وظایف نگهبان کارگاه ساختمانی و وظایف درج شده در نمونه قرارداد نگهبان محله متفاوت خواهد بود.
به طور کلی، وظایف عمومی و خصوصی نگهبان در اغلب مراکز به شرح زیر است:
نظارت و بررسی
نگهبانان مسئول نظارت بر محیط و محافظت از امنیت افراد و دارایی‌های فیزیکی هستند. آن‌ها باید به طور مداوم محیط را بررسی کنند و برای شناسایی و رفع هرگونه خطر یا تهدیدی که برای امنیت افراد یا دارایی‌های فیزیکی وجود دارد، هوشیاری کافی را داشته باشند.
اعمال قوانین و مقررات
اعمال قوانین و مقررات در یک محیط مسکونی، تجاری یا اداری، از دیگر مسئولیت‌های مهم یک نگهبان است. نگهبانان باید مطمئن شوند که همه افراد برای حفظ امنیت و نظم محیط، به رعایت قوانین و مقررات توجه داشته و در صورت لزوم اقدامات اصلاحی مناسب را انجام دهند.
برقراری امنیت
یکی از مهم‌ترین وظایف کارکنان نگهبانی، برقراری و حفظ امنیت محیط است. نگهبانان مسئول برقراری و حفظ امنیت محیط و ساختمان محل فعالیت خود هستند. آن‌ها باید با استفاده، نصب و نگهداری از تجهیزات امنیتی مانند دوربین‌های مداربسته، سیستم‌های اعلان حریق و غیره آشنایی کامل داشته و در صورت وقوع حادثه، به موقع و به شیوه‌ی مناسب واکنش نشان دهند.
پاسخگویی در مواقع بحرانی
هنگام وقوع حوادث یا بحران‌ها، نگهبانان مسئولیت پاسخگویی به افراد را برعهده دارند. نگهبان باید بتواند در شرایط پر فشار و بحرانی و با ارزیابی شرایط و تصمیم‌گیری سریع، اقدامات لازم را انجام داده و بحران‌ها را در حداقل زمان ممکن کنترل کنند.
ارائه گزارش و ارتباط با مقامات مربوطه
از دیگر موارد مهم در شرح وظایف شغل نگهبانی، می‌توان به گزارش‌دهی اشاره کرد. نگهبانان باید گزارش‌هایی دقیق از وقوع حوادث، تهدیدات یا مسائل و مشکلات موجود را تهیه نموده و به مقامات مربوطه ارائه دهند. همچنین، باید در صورت لزوم، همکاری لازم را با نیروهای امنیتی و مراجع قضایی برای حفظ امنیت انجام دهند.
ارائه راهنمایی و خدمات
نگهبانان مسئول ارائه راهنمایی و خدمات‌دهی به مراجعه‌کنندگان و کارکنان نیز هستند. نگهبانان باید در صورت نیاز به ارائه اطلاعات یا خدمات به مهمانان، ساکنین مجتمع مسکونی و یا کارکنان شرکت‌ها پرداخته و آن‌ها را راهنمایی کنند. معمولا لازم است نگهبانان بانک، مراکز تجاری و شرکت‌ها، برای قابل شناسایی بودن توسط افراد، لباس نگهبانی به تن داشته باشند.
همچنین، در برخی موارد بسته به کارفرما، نوع شرکت یا محیط کار، ممکن است وظایف تخصصی‌تری مانند مدیریت دفتر، کنترل ورود و خروج افراد، کنترل دسترسی به مناطق خاصی از ساختمان و همچنین پاسخگویی به تماس‌های اضطراری نیز در قرارداد استخدام نگهبان ذکر شود.
برای درک بهتر تفاوت نقش نگهبانی با حراست بیمارستان و سایر مراکز، شرح وظایف حراست فیزیکی در ادامه آورده شده است:
- نظارت و کنترل بر ورود و خروج کالاها، وسایل نقلیه و افراد به محیط سازمان یا موسسه
- حفاظت از اموال، اماکن، تاسیسات، کارکنان و افراد مرتبط با سازمان یا موسسه
- بازرسی، نظارت، گزارش‌نویسی و اطلاع‌رسانی اتفاقات و جریان‌های پیش آمده
- ایجاد نظم و ساماندهی در برگزاری همایش‌ها، مراسمات و فعالیت‌های سازمانی
- آشنایی با سیستم‌ها و تجهیزات الکترونیکی، مخابراتی و حفاظتی
- انجام اقدامات اولیه در موارد اورژانسی مانند اطفاع حریق و امدادرسانی
قانون کار در مورد شغل نگهبانی
تمامی کارگران، از جمله نگهبانان، مشمول ماده 148 قانون کار هستند. براساس این قانون، تمامی کارگران باید تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار گرفته و بیمه آن‌ها به طور کامل پرداخت شود. مطابق قانون کار، حقوق پرداختی نگهبانان نباید کمتر از حداقل حقوق وزارت کار باشد.
نگهبانان باتوجه به قانون کار، می‌توانند از حق بیمه، اضافه کاری، حق مسکن، حق اولاد و بن کارگری بهره‌مند شوند. نگهبانان متاهل با داشتن 720 روز سابقه کاری، می‌توانند به ازای هر فرزند زیر 18 سال خود، حق اولاد دریافت کنند.
انجام کار بیش از 44 ساعت در هفته نیز مشمول اضافه کاری می‌شود. نگهبانانی که بیش از 44 ساعت در هفته کار می‌کنند، می‌توانند تا 40 درصد اضافه بر مزد ساعتی خود، اضافه کاری دریافت کنند. در صورتی که کارفرمایی قوانین مربوط به وزارت کار را رعایت نکند، نگهبانان می‌توانند به صورت محرمانه و از طریق سایت اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی، گزارش تخلف ثبت کنند.
توانمندی‌ها و مهارت‌های مورد نیاز برای شغل نگهبانی و حراست
در این بخش مهارت‌ها و توانمندی‌های مورد نیاز شغل حراست و نگهبانی را بررسی می‌کنیم. برای موفقیت و داشتن عملکرد بهتر به عنوان یک نیروی نگهبانی و حراست، شما نیازمند داشتن توانمندی‌ها و مهارت‌های متعددی هستید. این مهارت‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
- مهارت‌های ارتباطی: نگهبانان باید در طول ساعات کاری خود با اشخاص مختلفی از جمله مراجعه‌کنندگان، همکاران، ساکنین ساختمان و مدیران، به خوبی ارتباط برقرار کنند. بنابراین، داشتن مهارت‌های ارتباطی و روابط عمومی خوب برای نگهبانان اهمیت زیادی دارد.
- مهارت‌های فنی: نگهبانان باید برخی از مهارت‌های فنی مانند توانایی بررسی و تعمیرات اولیه سیستم‌های امنیتی را داشته باشند تا بتوانند در اسرع وقت، مشکلات جزئی را به سرعت برطرف کنند.
- قدرت بدنی بالا: نگهبانان برای انجام وظایف خود باید بدنی قوی داشته باشند؛ چراکه در شغل نگهبانی، خصوصا شغل نگهبانی در شب، فرد باید ساعات طولانی سرپا مانده و در مواقع بروز دعوا و برخوردهای فیزیکی، توان بدنی کافی برای جلوگیری یا مقابله با افراد را داشته باشد.
- تصمیم‌گیری و حل مسئله: همانطور که در شرح وظایف نگهبان اشاره شد، برقراری امنیت و پاسخگویی در مواقع بحران، از مسئولیت‌های مهم یک نگهبان است که نیاز به مهارت حل مساله دارند. نگهبانان باید بتوانند در مواقع بحران و شرایط پر فشار، سریع تصمیم‌گیری نموده و به طور هوشمندانه و کارآمد با موقعیت‌های پیچیده مواجه شوند.
- انعطاف‌پذیری: انعطاف پذیری در انجام وظایف در زمان‌ها و محیط‌های مختلف، از توانمندی‌های مورد نیاز برای نگهبانان است. یک نگهبان ممکن است در طول فعالیت خود در مراکز و شرایط مختلفی فعالیت کند و در نتیجه باید انعطاف‌پذیری لازم را داشته باشد.
علاوه بر داشتن مهارت‌های لازم، نگهبانان باید به اصول نگهبانی نیز توجه داشته باشند. رعایت این اصول منجر به افزایش امنیت و کاهش عوارض شغل نگهبانی خواهد شد. این اصول عبارتند از:
- داشتن توجه و آمادگی: نگهبان باید همواره متمرکز و آماده باشد تا در صورت وقوع حادثه یا خطرات احتمالی، عکس‌العمل سریع و مناسبی نشان بدهند. نگهبانان باید دقت و تمرکز خوبی برای تشخیص نشانه‌های خطر و تهدید در محیط، برخورد با آن‌ها و گزارش آن‌ها به مراجع ذی‌صلاح داشته باشند.
- شناخت محیط: نگهبان باید به طور کامل محیط کار خود را بشناسد. شناخت تمامی مکان‌های ورود و خروج، مناطق ممنوعه، مسیرهای اطفاء حریق و محل تجهیزات ایمنی برای نگهبانان اهمیت زیادی دارد. نگهبانان با داشتن شناخت کامل از محیط، می‌توانند در مواقع بروز حادثه، سریعتر و بهتر تصمیم‌گیری کنند.
- رعایت نکات ایمنی: توجه به ایمنی خود و دیگران از دیگر اصول مهم نگهبانی است. این مورد شامل پوشیدن لباس فرم نگهبانی، استفاده از وسایل حفاظتی مراقبتی مانند کلاه، کفش مناسب و… می‌شود. نگهبانان همچنین باید مراقب حمله فیزیکی یا تهدیداتی که برای افراد در محیط وجود دارند باشند.
- رعایت قوانین و مقررات: نگهبان باید قوانین و مقررات محل کار را رعایت و آن‌ها را به درستی اجرا کند. این مورد شامل بررسی هویت افراد، تأیید مدارک و هرگونه اقدامات امنیتی مربوط به ورود و خروج افراد می‌شود.
تیپ‌های شخصیتی مناسب شغل حراست و نگهبانی
- قدرت فیزیکی و استقامت: فعالیت در شغل نگهبانی عموما نیازمند داشتن توان بدنی بالا و استقامت فیزیکی است. تیپ‌های شخصیتی مثل ISTJ، ESTJ و ESFP که به طور عمده تمرکزشان بر واقعیات و عملکرد است و به انجام فعالیت‌های بدنی علاقمندند، برای شغل نگهبانی مناسب‌تر هستند.
- دقت و توجه به جزئیات: نگهبانان باید توجه خاصی به جزئیات داشته و هوشمندانه عمل کنند. افرادی با تیپ‌های شخصیتی ISTP، ESTP و INTJ که دقت و تمرکز زیادی بر جزئیات داشته و در حل مسائل و تحلیل داده‌ها ماهرند، برای فعالیت در شغل نگهبانی مناسب‌تر هستند.
- مدیریت و رهبری: نگهبانان باید بتوانند در صورت لزوم شرایط را کنترل نموده و اعمال قدرت کنند. افرادی با تیپ‌های شخصیتی ENTJ، ESTJ و ESFJ که به حفظ نظم و عدالت اهمیت داده و تمایل به رهبری و مدیریت دارند، در شغل نگهبانی عملکرد بهتری خواهند داشت.
- حساسیت و همدلی: نگهبانان باید توانایی درک احساسات دیگران را داشته و در صورت لزوم همدلی و حمایت خود را نشان دهند. افرادی با تیپ‌های شخصیتی INFJ، ISFJ و ENFP که حساسیت بالا و توجه زیادی به احساسات اطرافیان داشته و توانایی خوبی در ایجاد ارتباطات عمیق و همدلی با دیگران دارند، برای شغل نگهبانی مناسب‌ترهستند.
- مدیریت بحران: نگهبانان باید توانایی خوبی در مدیریت شرایط غیرمنتظره داشته باشند. افرادی با تیپ‌های شخصیتی ISTJ، ESTP و INTJ که توانایی خوبی برای تصمیم‌گیری درشرایط بحرانی داشته و مستقل عمل می‌کنند، در شغل نگهبانی موفق‌تر خواهند بود.
- صبر و کنترل احساسات: نگهبانان با شرایط مختلفی در حین کار مواجه خواهند شد و فعالیت در این حوزه نیازمند داشتن صبر و کنترل بر احساسات است. به همین دلیل، افرادی با تیپ‌های شخصیتی ISTJ، ISFP و ISTP که صبر بالا و کنترل بیشتری بر احساسات خود داشته و به طور معمول ساکت و آرام هستند، برای فعالیت در این شغل مناسب‌تر هستند.
توجه داشته باشید که تیپ‌های شخصیتی اشاره شده، صرفاً تعدادی از تیپ‌هایی هستند که معمولا برای شغل نگهبانی مناسب‌اند. همچنین، برای انتخاب بهتر مسیر شغلی، بهتر است عامل تیپ شخصیتی در کنار عوامل دیگری مانند مهارت‌ها، تجارب و علایق بررسی شود.
وضعیت بازار کار شغل نگهبانی
با توجه به ماهیت گسترده و متنوع شغل نگهبانی، آمار اشتغال در این زمینه بستگی به متغیرهای مختلفی از جمله منطقه جغرافیایی، نیازهای امنیتی، نوع فعالیت و شرح وظایف نگهبان، سطح درآمدی جامعه و غیره دارد. همچنین، آمار اشتغال مربوط به شغل نگهبانی اغلب به شکل جزئی و در مقیاس کشوری در دسترس نیست.
به هر حال، برخی تحقیقات و آمارها نشان می‌دهند که شغل نگهبانی یک شغل پرتقاضا است و در اغلب کشورها بازار کار بسیار خوبی دارد. همچنین، در تمامی کشورها، به ویژه در شهرهای بزرگ و مناطق پرجمعیت، تعداد زیادی از مراکز تجاری، شرکت‌ها، فروشگاه‌ها، هتل‌ها و ساختمان‌های دولتی وجود داشته که اکثر آن‌ها نیاز به استخدام نگهبان 24 48 دارند. بنابراین، وضعیت اشتغال در این زمینه متغیر است و می‌تواند در هر کشور و حتی در هر منطقه تفاوت داشته باشد.
عواملی که بازار کار را تحت تأثیر قرار داده و باعث رونق این شغل می‌شوند عبارتند از:
- رشد شهرنشینی: با افزایش جمعیت شهرها، نیاز به حفاظت و ایجاد امنیت محیطی افزایش یافته است. این موضوع به نوبه خود باعث افزایش نیاز به نگهبانان برای حفظ امنیت شهرها، ساختمان‌ها، مراکز تجاری و دیگر نقاط شهری می‌شود.
- رشد صنعت و تجارت: با گسترش صنایع و تجارت در جامعه، نیاز به تأمین امنیت و حفاظت فیزیکی در محل‌های کار و مراکز تجاری بیشتر می‌شود.
- توسعه فناوری‌های امنیتی: با پیشرفت فناوری‌های امنیتی مانند دوربین‌های مداربسته، سیستم‌های حفاظت الکترونیکی و نرم‌افزارهای امنیتی هوشمند، نیاز به نیروی انسانی برای نظارت و استفاده از این فناوری‌ها نیز افزایش یافته است. این موضوع به نوبه خود باعث ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر برای نگهبانان و نیروهای حراست شده است.
- افزایش توجه به امنیت عمومی: افزایش نگرانی‌های امنیتی در جهان و خصوصا در کشور ایران، باعث افزایش نیاز به استخدام نگهبانان در محل‌های عمومی مانند فرودگاه‌ها، ایستگاه‌های قطار، بانک‌ها و ادارات دولتی و همچنین مجتمع‌های مسکونی در شهرهای بزرگ شده است.
با توجه به موارد ذکر شده، به نظر می‌رسد بازار کار شغل نگهبانی در آینده نیز رونق خوبی داشته باشد. اما برای دستیابی به فرصت‌های شغلی بیشتر و موفقیت در این حوزه شغلی، نیاز است که افراد با اصول نگهبانی، مهارت‌ها و دانش‌های لازم در زمینه امنیت و حفاظت فیزیکی آشنا بوده و به‌طور مداوم مهارت و توانمندی‌های خود را تقویت نموده و ارتقا بدهند.
حقوق و درآمد شغل نگهبانی
حقوق و درآمد در شغل نگهبانی بسته به نوع صنعت، سطح تجربه، محل کار و تقاضا برای نیروهای نگهبانی می‌تواند بسیار متفاوت باشد. طبق «گزارش افزایش حقوق جاب ویژن» در سال 1402، میانگین حقوق دریافتی نگهبانان در شهر تهران، بین 6 میلیون و 500 هزار تومان تا 17 میلیون تومان متغیر خواهد بود.
در ادامه برخی از عوامل موثر در تعیین حقوق و درآمد نگهبانان را بررسی می‌کنیم:
1. سطح تجربه
تجربه کاری شما به عنوان یک نگهبان می‌تواند تأثیر زیادی در میزان حقوق و درآمد دریافتی‌تان داشته باشد. با کسب تجربه بیشتر، شما می‌توانید در مشاغلی با مسئولیت‌ها و پیچیدگی‌های بیشتر و در مراکز مهم‌تری فعالیت کنید که می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر میزان درآمد شما داشته باشد.
2. مسئولیت‌ها و وظایف
حجم و اهمیت مسئولیت‌ها و وظایفی که یک نگهبان بر عهده دارد، بر میزان حقوق و درآمد او اثر گذار است. نگهبانانی که مسئولیت‌های بیشتر و وظایف ویژه‌ای برعهده دارند، ممکن است حقوق بیشتری دریافت کنند.
3. آموزش و مهارت‌ها
داشتن مهارت‌های خاص مرتبط با امنیت و نگهبانی می‌تواند در تعیین حقوق و درآمد شما تأثیر داشته باشد. بعضی از مهارت‌های مورد نیاز و تاثیرگذار بر میزان درآمد شغل نگهبانی شامل مواردی از جمله توانایی مدیریت بحران، توانایی کار با تجهیزات امنیتی، یا تکنیک‌های مربوط به کنترل جمعیت در رویدادهای بزرگ هستند.
4. موقعیت جغرافیایی
موقعیت جفرافیایی و محل فعالیت نیز می‌تواند تأثیر زیادی در حقوق و درآمد دریافتی شما داشته باشد. به طور مثال، نگهبانانی که در شهرهای بزرگ و مراکزی با وظایف مهم‌تر و پیچیده‌تر فعالیت می‌کنند در مقایسه با نگهبانان مجتمع‌های مسکونی در شهرهای کوچک، درآمد بیشتری خواهند داشت.
5. سرمایه شرکت
در برخی شرکت‌ها، مراکز و سازمان‌ها، حفظ امنیت اموال و افراد، اهمیت دوچندانی داشته و به همین دلیل بودجه بیشتری را برای حفظ امنیت و نگهبانی از ساختمان اختصاص می‌دهند.
6. شیفت و ساعات کار
یکی دیگر از عوامل موثر بر میزان حقوق و درآمد شغل نگهبانی، شیفت و ساعت کاری است. شیفت‌های کاری بیشتر و ساعات کار غیرمعمول می‌تواند با پاداش‌های اضافی و درآمد بیشتری همراه باشد. به طور مثال، میزان حقوق درج شده در جدیدترین استخدام های نگهبان 24 48 و نگهبان شیفت شب، بالاتر از سایر فرصت‌های شغلی نگهبانی است.
7. وضعیت بازار کار
در شرایطی که تقاضای زیادی برای استخدام نگهبانان وجود دارد، حقوق و درآمد نگهبانان افزایش می‌یابد. به عنوان مثال، در مناطق شهری که تعداد زیادی از شرکت‌ها، سازمان‌ها و مراکز تجاری نیازمند استخدام نگهبان بوده و تقاضای بالایی در بازار کار برای جذب نگهبان وجود دارد، حقوق پرداختی برای این شغل بالاتر از سایر مناطق خواهد بود.
جمع‌بندی
در این مقاله به معرفی شغل نگهبانی، شرح وظایف، مهارت‌های مورد نیاز، حقوق و بازار کار این شغل پرداختیم. شغل نگهبانی می‌تواند یک فرصت شغلی مناسب برای افرادی با توان جسمی و روحی بالا باشد، اما این شغل نیازمندی‌ها و چالش‌های خاصی نیز به همراه دارد. برای ورود به شغل حراست و نگهبانی، علاوه بر کسب آموزش‌های لازم و آشنایی با اصول نگهبانی، داشتن تناسب فیزیکی و آمادگی روحی نیز حائز اهمیت است.
همانطور که گفته شد، میزان حقوق و وضعیت بازار کار شغل نگهبانی، بستگی زیادی به نوع محل فعالیت، منطقه جغرافیایی، ساعات کاری، سطح تجربه کارجو و اهمیت استخدام نگهبان در هر سازمان و شرکتی دارد. در نهایت، هر فرد می‌تواند با در نظر داشتن موارد مطرح شده در این مقاله، توانمندی‌ها و شرایط شخصی خود، تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری درباره ورود به این حرفه داشته باشد.