شغل مهندسی پزشکی (biomedical engineering) یک حوزه بسیار گسترده و پرکاربرد است که دانش مهندسی را با مفاهیم پزشکی و بیولوژیکی ترکیب می‌کند. مهندسان پزشکی می‌توانند در زمینه طراحی و توسعه دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی، مانند ابزار جراحی پیشرفته، دستگاه‌های تصویربرداری پزشکی مانند اسکنر‌های MRI و سی تی اسکن یا حتی در پژوهش‌های بیوتکنولوژیکی و طراحی سامانه‌های پشتیبان تصمیم‌گیری پزشکی فعالیت کنند.
مهندسان پزشکی معمولاً با پزشکان، بیوشیمی‌دانان، فیزیولوژیست‌ها و سایر متخصصان در رشته تجربی همکاری می‌کنند. آن‌ها به صورت مستقیم در حل مشکلات پزشکی و بهبود فرآیند تشخیص و درمان بیماری‌ها و صدمات مشارکت دارند. اگر علاقه‌مند به تحصیل در رشته مهندسی پزشکی هستید، در ادامه با ما همراه باشید.
معرفی رشته مهندسی پزشکی
برای مشاهده جدیدترین آگهی های استخدام مهندسی پزشکی کلیک کنید.
پیش از بررسی وضعیت بازار کار شغل مهندسی پزشکی و درآمد آن، بهتر است که با رشته مهندسی پزشکی و گرایش‌های این رشته آشنا شوید.
برای اولین بار، در سال 1983 یک بیمار تحت عمل پیوند قلب مصنوعی قرار گرفت. در سال 1993 نیز اولین پای الکتریکی به بازار عرضه شد که با استفاده از سیستم بادی و کنترل‌های ریزپردازنده ساخته شده بود.
امروزه نیز مهندسان پزشکی با همکاری سایر متخصصان تلاش می‌کنند که کلیه مصنوعی، چشم مصنوعی یا رگ مصنوعی را بسازند. البته، دانش مهندسی پزشکی تنها به ساخت اعضای مصنوعی الکتریکی یا مکانیکی محدود نبوده و حیطه این علم بسیار متنوع و گسترده است. در کشورهای غربی، شغل مهندسی پزشکی از مشاغل بسیار مهم و پرتقاضا محسوب می‌شود که بدون آن علم پزشکی کامل نیست.
برای مثال، یک پزشک جراح را بدون تجهیزات اتاق عمل تصور کنید که عملاً کاری از دستش بر نمی‌آید. یا بسیاری از معاینات پزشکی بدون وجود تجهیزات پزشکی امروزی امکان‌پذیر نیست. دانش مهندسی پزشکی، به عنوان پلی میان مهندسی و پزشکی عمل می‌کند. در شغل مهندسی پزشکی مهندسان می‌توانند از ایده‌های پزشکی استفاده کنند. چراکه بسیاری از روش‌های پرکاربرد در حوزه مهندسی، مانند سیستم فازی یا شبکه عصبی، الهام‌گرفته از سیستم‌های بیولوژیکی هستند.
رشته مهندسی پزشکی، ترکیبی از دو رشته تجربی و ریاضی است. ترکیب این دو حوزه تأثیر مهمی در کمک به پزشکان و بیماران داشته و در این مسیر گام‌های مؤثری برداشته شده که حتماً بسیاری از خبر‌های آن به گوشتان خورده است. با توجه به گسترش سیستم‌های مهندسی در حیطه سلامت و درمان، آموزش نیروی انسانی ماهر و آشنا به تجهیزات پزشکی اهمیت زیادی دارد.
شما می‌توانید با شرکت در کنکور وارد این رشته شده یا بدون کنکور و صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی، به تحصیل در رشته مهندسی پزشکی بپردازید. دانشجویان رشته مهندسی پزشکی این امکان را دارند که با اخذ مدرک لیسانس وارد بازار کار شغل مهندسی پزشکی شوند، اما با ادامه تحصیل در مقاطع ارشد و دکتری می‌توانید به عرصه‌های پژوهشی و مطالعاتی وارد شده یا به عنوان استاد دانشگاه فعالیت نمایید. گرایش‌های این رشته در مقطع ارشد عبارت‌اند از:
- گرایش بیوالکتریک
- گرایش بیومکانیک
- گرایش بالینی
- گرایش بیومتریال
مهارت‌های مورد نیاز در شغل مهندسی پزشکی
اگر علاقه‌مند به ورود به شغل مهندسی پزشکی هستید، باید با مهم‌ترین مهارت‌ها در این زمینه آشنا شده و روی تقویت آن‌ها تمرکز کنید.
دانش فنی
دانش فنی در زمینه مهندسی پزشکی بسیار گسترده و چند رشته‌ای بوده و شامل مفاهیم مختلفی از جمله مهندسی بیومکانیک، برق، الکترونیک، مکانیک، مواد و… است. این دانش فنی اساسی برای طراحی، توسعه و بهبود دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مهندسان پزشکی باید درک عمیقی از مفاهیم بیولوژیکی و پزشکی داشته باشند تا بتوانند نیاز‌های بالینی را به خوبی درک کرده و راهکار‌هایی را ارائه دهند که به بهبود تشخیص، درمان و مراقبت از بیماران کمک کنند.
این دانش فنی به مهندسان پزشکی کمک می‌کند تا دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی را با استفاده از آخرین پیشرفت‌های فناوری و به‌روزترین علوم طراحی و توسعه دهند که به بهبود کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی منجر می‌شود.
مهارت تحلیل داده
مهارت تحلیل داده یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها در شغل مهندسی پزشکی است که به مهندسان این امکان را می‌دهد تا از داده‌های بزرگی که در فرآیند‌های مختلف پزشکی و ساخت و تولید دستگاه‌ها جمع‌آوری می‌شوند، استفاده کنند. این داده‌ها ممکن است شامل اطلاعات بالینی از بیماران، داده‌های تصویری از آزمایش‌های تصویربرداری یا داده‌های فنی از عملکرد دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی باشند. مهندسان پزشکی با تحلیل این داده‌ها می‌توانند الگو‌ها، روابط و اطلاعات مفیدی را شناسایی کنند که بهبود عملکرد و کیفیت محصولات و خدمات پزشکی را ممکن می‌سازند.
همچنین، تحلیل داده در مهندسی پزشکی به مهندسان این امکان را می‌دهد که با استفاده از تکنیک‌ها و روش‌های تحلیلی مناسب، مشکلات و نواقص در محصولات را شناسایی و رفع کنند. به علاوه، با استفاده از تحلیل داده می‌توان الگو‌های پیش‌بینی برای رویداد‌ها و مشکلات بالینی ایجاد کرده و از طریق آن‌ها اقدامات پیشگیری و درمانی مؤثرتری را طراحی کرد. این یک مهارت اساسی برای تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر شواهد و اطلاعات دقیق در زمینه پژوهش، توسعه محصولات و بهبود فرآیند‌های کاری در صنعت پزشکی محسوب می‌شود.
توانایی کار با نرم‌افزار‌های مرتبط
در حوزه مهندسی پزشکی، توانایی کار با نرم‌افزار‌های مختلفی از جمله Arduino، Autodesk، MATLAB، Microsoft Office Products، SolidWorks، COMSOL Multiphysics و… بسیار مهم است. این نرم‌افزار‌ها، ابزار‌های قدرتمندی هستند که به مهندسان پزشکی کمک می‌کنند تا وظایف مختلف خود را انجام دهند. از جمله کاربرد‌های این نرم‌افزار‌ها می‌توان به طراحی و شبیه‌سازی دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی، تحلیل داده‌های بالینی و توسعه الگوریتم‌های پردازش تصویر پزشکی اشاره کرد.
با استفاده از این نرم‌افزار‌ها، مهندسان پزشکی می‌توانند پروژه‌های پیچیده را بهبود دهند، اطلاعات بالینی را تحلیل کرده و راهکار‌های نوآورانه‌ای برای حل مسائل مختلف در زمینه بهداشت و درمان ارائه دهند.
شرح وظایف در شغل مهندسی پزشکی
پیش از ورود به شغل مهندسی پزشکی، لازم است که با شرح وظایف افراد فعال در این حرفه آشنا شوید. مهندسان پزشکی مسئولیت‌های گسترده‌ای را برعهده دارند. اولین وظیفه آن‌ها، تحلیل نیاز‌ها و مشکلات در صنعت پزشکی است. این وظیفه شامل بررسی نیاز‌های بالینی و تکنولوژیکی در زمینه تشخیص، درمان و مراقبت از بیماران می‌شود. سپس، مهندسین پزشکی مشغول به طراحی و توسعه دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی می‌شوند که این فرآیند شامل ایجاد مدل‌های سه‌بعدی، شبیه‌سازی‌ها و آزمایش‌ها است تا به عملکرد بهتر و ایمنی دستگاه‌ها دست یابند.
وظایف دیگر شامل تحقیق و توسعه فناوری‌های نوین در حوزه پزشکی، ارائه پشتیبانی فنی و اطمینان از انطباق محصولات با مقررات و استاندارد‌های مربوطه هستند. در ادامه، به بررسی مهم‌ترین وظایف در شغل مهندسی پزشکی خواهیم پرداخت.
طراحی و توسعه دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی
در شغل مهندسی پزشکی، طراحی و توسعه دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی یکی از مسئولیت‌های اساسی مهندسان است. این فرآیند شامل فعالیت‌های گسترده‌ای است که از مرحله ایده تا توسعه نهایی و عرضه به بازار ادامه دارد. در ابتدا، مهندسان پزشکی به تحلیل نیاز‌ها و مشکلات در حوزه‌های مختلف پزشکی می‌پردازند. سپس، طراحی دستگاه‌ها و تجهیزات را با توجه به این نیاز‌ها و مشکلات انجام می‌دهند. این فرآیند شامل ایجاد مدل‌ها، شبیه‌سازی‌ها و آزمایش‌های اولیه است تا یک طرح ابتدایی برای ساخت دستگاه ایجاد شود.
پس از طراحی اولیه، مهندسان پزشکی به مرحله توسعه می‌پردازند که در این مرحله، طرحشان به یک دستگاه یا تجهیز پزشکی واقعی تبدیل می‌شود. این فرآیند شامل انجام آزمایش‌ها، بهبود‌ها و تنظیمات لازم برای بهینه‌سازی عملکرد، دقت و ایمنی دستگاه است. همچنین، مهندسان در این مرحله با فناوری‌های پیشرفته، استاندارد‌های صنعتی و پزشکی و مقررات مربوطه را در نظر می‌گیرند تا اطمینان حاصل کنند که دستگاه یا تجهیزات تولیدشده با نیاز‌ها و استاندارد‌های مربوطه سازگاری دارد.
ارائه پشتیبانی فنی
ارائه پشتیبانی فنی در زمینه مهندسی پزشکی از اهمیت بالایی برخوردار است. زیرا حفظ عملکرد بهینه و ایمنی دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی برای مدت زمان طولانی پس از عرضه آن‌ها یکی از وظایف اصلی در شغل مهندسی پزشکی محسوب می‌شود. مهندسان پزشکی معمولاً با دریافت بازخورد از پزشکان و بیماران، درک دقیقی از مشکلات و نیاز‌های فنی پیدا می‌کنند. آن‌ها در زمینه رفع مشکلات فنی، ارائه راهکار‌ها و انجام عملیات تعمیر و نگهداری دستگاه‌ها فعالیت می‌کنند.
با توجه به پیچیدگی بالای برخی از دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی، ارائه پشتیبانی فنی بسیار مهم است. این فرآیند شامل ارائه آموزش‌های فنی به کاربران، ارائه راهکار‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری برای مشکلات مرتبط با دستگاه و اطمینان از عملکرد بهینه و ایمنی دستگاه در طول عمر مفید آن است.
استفاده از نرم‌افزار‌های مدل‌سازی و شبیه‌سازی
استفاده از نرم‌افزار‌های مدل‌سازی و شبیه‌سازی در شغل مهندسی پزشکی به مهندسان این امکان را می‌دهد تا قبل از ساخت و تولید تجهیزات مختلف، عملکرد دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی را به خوبی ارزیابی کنند. با استفاده از این نرم‌افزار‌ها، مهندسان می‌توانند مدل‌های سه‌بعدی از دستگاه‌ها و تجهیزات را ایجاد کرده و عملکرد آن‌ها را در شرایط مختلف شبیه‌سازی کنند. این شبیه‌سازی‌ها می‌توانند شامل شبیه‌سازی جریان‌های سیال در دستگاه‌های پمپاژ خون، تحلیل مکانیکی مواد در سازه‌های استخوانی و… باشند.
با این روش، مهندسان پزشکی می‌توانند نتایج مدل‌سازی را برای بهبود طراحی و عملکرد دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی به کار گیرند. علاوه بر این، استفاده از نرم‌افزار‌های مدل‌سازی و شبیه‌سازی می‌تواند به کاهش هزینه و زمان مورد نیاز برای تولید دستگاه‌ها کمک کند. زیرا این ابزار‌ها به مهندسان پزشکی این امکان را می‌دهند که مشکلات و نواقص طراحی را در مراحل ابتدایی شناسایی و رفع کنند. از این رو، نرم‌افزار‌های مدل‌سازی و شبیه‌سازی ابزاری قدرتمند برای ارتقای عملکرد و ایمنی دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی و همچنین بهبود فرآیند‌های توسعه و تولید در صنعت پزشکی محسوب می‌شوند.
تحقیق و توسعه
تحقیق و توسعه یک جنبه اساسی در شغل مهندسی پزشکی است که به منظور بهبود فناوری‌ها، توسعه محصولات نوآورانه و ارتقای خدمات بهداشتی و درمانی انجام می‌شود. مهندسان پزشکی در فعالیت‌های تحقیق و توسعه ممکن است به بررسی کاربرد انواع فناوری‌های پیشرفته از جمله روش‌های تصویربرداری پزشکی، دستگاه‌های دقیق برای تشخیص بیماری‌ها و تکنولوژی‌های پیشرو در زمینه جراحی مشغول باشند. این فعالیت‌ها شامل مراحل طراحی، آزمایش، ارزیابی و بهبود محصولات پزشکی به منظور افزایش کارآمدی، دقت و ایمنی در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی می‌شوند.
تحقیق و توسعه در شغل مهندسی پزشکی نیازمند همکاری با تیم‌های چندرشته‌ای است. این فرآیند ممکن است شامل همکاری با پزشکان، متخصصان بیوتکنولوژی و سایر تخصص‌های مرتبط با پزشکی و مهندسی باشد. این تعاملات می‌توانند منجر به ایجاد ایده‌های نوآورانه و راهکار‌هایی برای حل مشکلات پزشکی شده و در نهایت به تولید محصولات و خدمات پزشکی بهتر و مؤثرتر کمک کنند.
مزایا و معایب رشته مهندسی پزشکی
پیش از انتخاب هر شغل، باید علایق و استعداد‌های خود را در نظر گرفته و تصمیم آگاهانه‌ای بگیرید. شغل مهندسی پزشکی یک رشته محبوب و پرتقاضا با وضعیت بازار کار مناسب در سراسر دنیا است و به همین دلیل، بسیاری از افراد علاقه‌مند به کار به عنوان مهندس پزشکی هستند.
برخورداری از حقوق و دستمزد مناسب
میانگین حقوق برای یک مهندس پزشکی در آمریکا سالیانه حدود 82 هزار دلار در سال است. حقوقی که دریافت می‌کنید، ممکن است بسته به موقعیت مکانی و سطح تجربه شما متفاوت باشد. همچنین، کارفرمایان اغلب به مهندسان پزشکی ترفیعاتی ارائه می‌دهند که می‌تواند فرصتی برای افزایش درآمد شما فراهم کند.
چشم‌انداز شغلی امیدوارکننده
با افزایش میانگین سنی جمعیت کشور‌ها، به ویژه کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته، نیاز به شغل مهندسی پزشکی برای ایجاد فناوری‌هایی که نیاز‌های جمعیت را برآورده می‌کنند، افزایش می‌یابد. مهندسان پزشکی می‌توانند دستگاه‌هایی ایجاد کنند که کیفیت زندگی افراد معلول، بیمار یا مسن را بهبود می‌بخشند.
بهبود و نجات جان افراد
به عنوان یک مهندس پزشکی، ممکن است این فرصت را داشته باشید که دستگاه‌های پزشکی و فناوری‌هایی را ایجاد کنید که باعث بهبود و نجات جان افراد می‌شوند. دستگاه‌ها و سیستم‌هایی که می‌سازید، می‌توانند مراقبت‌های پزشکی را بهبود بخشند و نتایج بهتری را به بیماران ارائه دهند. اگر علاقه‌مند به بهره‌گیری از مهارت‌ها و دانش خود برای گذاشتن تأثیر مثبت بر زندگی افراد دیگر هستید، شغل مهندسی پزشکی می‌تواند انتخاب مناسبی برای شما باشد.
تنوع شغلی
به عنوان یک مهندس پزشکی، می‌توانید مهارت‌ها و دانش خود را با علوم زیستی، شیمی و کامپیوتر ترکیب کنید. این ترکیب منحصر به فرد ممکن است به شما این شانس را بدهد که جنبه‌های جذاب هر زمینه را کشف کنید. اگر علاقه‌مند به تمرکز روی رشته‌های مختلف هستید، می‌توانید از کار در این زمینه لذت ببرید.
امکان انتخاب صنعت و محل کار
افراد فعال در شغل مهندسی پزشکی اغلب در مکان‌های مختلفی مانند بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌ها یا کارخانه‌های تولیدی کار می‌کنند. آن‌ها همچنین می‌توانند به مراقبت‌های بهداشتی، تحقیقات یا تولید محصولات کمک کنند. به عنوان یک مهندس پزشکی، می‌توانید محل کار و صنعتی را انتخاب کنید که به بهترین وجه با ترجیحات و مهارت‌های شما مطابقت دارد.
حل مسئله
به عنوان یک مهندس پزشکی، شما اغلب راه حل‌های عملی برای مشکلات در دنیای واقعی ایجاد می‌کنید. این کار نیاز به تفکر انتقادی و مهارت‌های حل مسئله دارد. اگر از استفاده از این مهارت‌ها برای غلبه بر مشکلات و موانع و ایجاد راه حل لذت می‌برید، شغل مهندسی پزشکی می‌تواند رضایت شغلی را برای شما فراهم کند.
با وجود این مزایای گسترده، باید برخی از معایب شغل مهندسی پزشکی را پیش از ورود به این حوزه در نظر بگیرید:
- نیاز به گذراندن تحصیلات آکادمیک
- ساعات کاری طولانی
- پیچیدگی وظایف
- وسعت زیاد دانش مورد نیاز در شغل مهندسی پزشکی
- خطر جراحت و صدمه دیدن
بررسی وضعیت بازار کار شغل مهندسی پزشکی
وضعیت بازار کار مهندسی پزشکی برای خانم ها و آقایان مناسب است و صنایع و سازمان‌های مختلفی نیاز به استخدام مهندس پزشکی در این زمینه دارند. در کنار فرصت‌های شغلی متنوع در داخل کشور، شما به عنوان یک مهندس پزشکی امکان مهاجرت به کشورهای پیشرفته مانند آمریکا، کانادا، انگلیس و استرالیا را دارید.
مهندسان پزشکی می‌توانند یک دستگاه پزشکی را به صورت اصولی راه‌اندازی کرده و روش استفاده درست از آن را به پرستاران و دیگر پرسنل بیمارستان آموزش دهند یا در شرکت‌های دولتی و خصوصی، در حوزه ساخت تجهیزات پزشکی مشغول به کار شوند.
به عنوان مثال، فارغ‌التحصیلان در گرایش بیوالکتریک می‌توانند به راحتی دستگاه شنوایی‌سنجی ساخته و چون دستگاه‌های پزشکی میلیون‌ها تومان ارزش دارند و مسؤلین بیمارستان‌ها برای حفظ و نگهداری این دستگاه‌ها اهمیت زیادی قائل هستند، بسیاری از فارغ‌التحصیلان و حتی دانشجویان در گرایش بیوالکتریک جذب بازار کار می‌شوند. دانش فارغ‌التحصیلان این رشته، در زمینه توانبخشی مثل ساخت تخت بیمارستان یا ویلچر و اعضای مصنوعی مورد نیاز است. فارغ‌التحصیلان گرایش بیومتریال یا بیومواد هم می‌توانند در انواع زمینه‌های مرتبط با صنایع پزشکی فعالیت کنند. برای مثال، در کارخانه‌های تولید لوازم یک بار مصرف مانند سوند، سرنگ، دستکش‌های جراحی و… مشغول به کار شوند.
درآمد مهندسی پزشکی در ایران و خارج از کشور چقدر است؟
شغل مهندسی پزشکی در ایران از مشاغل پردرآمد و پرتقاضا بوده و سطح حقوق مهندسان پزشکی ماهر در ایران نسبت به حقوق متوسط بیشتر است. سطح حقوق در این حرفه به فاکتور‌های مختلفی مثل سطح تحصیلات، سابقه کار، محل کار و زمینه تخصص بستگی دارد. برای مثال، سطح حقوق این شغل در سازمان‌های دولتی با میزان درآمد شغل مهندسی پزشکی در شرکت‌های خصوصی متفاوت است. میزان حقوق این شغل در ایران در هر یک از این مجموعه‌ها بسته به سیاست‌ها و قوانین سازمان مشخص می‌شود.
البته میزان درآمد مهندسان پزشکی تازه‌کار چندان بالا نیست و پس از گذراندن دوره کارآموزی و کسب تجربه می‌توانید از سطح حقوق بالاتری برخوردار شوید. وضعیت درآمد مهندسان پزشکی در کشورهای پیشرفته خیلی بهتر است:
- درآمد سالانه مهندسی پزشکی در استرالیا: سالیانه 80 هزار دلار
- درآمد مهندسی پزشکی در کانادا: سالیانه 60 هزار دلار
- درآمد مهندسی پزشکی در انگلستان: سالیانه 50 هزار دلار
- درآمد سالانه مهندسی پزشکی در آمریکا: سالیانه 80 هزار دلار
بیشتر بخوانید: درآمد مهندسی پزشکی در ایران و کشورهای مختلف چقدر است؟
جمع‌بندی
شغل مهندسی پزشکی، یک حرفه پرتقاضا و پرکاربرد است که ترکیبی از دانش مهندسی، علوم پزشکی و فناوری را در بر می‌گیرد. این حوزه، شامل فعالیت‌های گسترده‌ای از طراحی و توسعه دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی، بهبود فرآیند‌ها و روش‌های درمانی تا تحلیل داده‌های بالینی و انجام تحقیقات است.
مهندسان پزشکی با توانایی‌ها و مهارت‌های فنی خود به بهبود عملکرد و ایمنی دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی کمک کرده و نقش مهمی در تحولات روزافزون در حوزه بهداشت و درمان ایفا می‌کنند. با توجه به رشد روزافزون فناوری، مهندسان پزشکی در آینده نقشی پررنگ‌تری در توسعه و پیشرفت سیستم‌های بهداشت و درمان خواهند داشت.